Η κυστεΐνη είναι πολύ ασταθής και μετατρέπεται εύκολα σε L-κυστίνη. Ωστόσο, κάθε μορφή είναι ικανή να μετατρέπεται στην άλλη όποτε χρειάζεται. Και τα δύο είναι θειούχα αμινοξέα που βοηθούν στον σχηματισμό του δέρματος και είναι σημαντικά για την αποτοξίνωση. Αυτά τα δύο θειούχα αμινοξέα συντίθενται στο συκώτι και αναμειγνύονται σε πολλαπλά μεταβολικά μονοπάτια.

Η κυστεΐνη βοηθά στην αποτοξίνωση από βλαβερές τοξίνες και προστατεύει το σώμα από τη βλάβη της ακτινοβολίας. Είναι ένας από τους καλύτερους καταστροφείς των ελευθέρων ριζών και δρα καλά όταν λαμβάνεται με σελήνιο και βιταμίνη Ε. Η κυστεΐνη είναι επίσης πρόδρομος της γλουταθειόνης, ενός συστατικού που αποτοξινώνει το συκώτι με το να δένεται με δυνητικά βλαβερά συστατικά εκεί. Προστατεύει το συκώτι και τον εγκέφαλο από βλάβη λόγω αλκοόλ, φαρμάκων και τοξικών συστατικών του καπνού του τσιγάρου.

Η κυστεΐνη περιέχεται σε μια ποικιλία τροφών, ευρισκόμενη κυρίως ως κυστίνη στα πουλερικά, στο γιαούρτι, στη βρώμη ή σε θειούχες τροφές που περιέχουν μεθειονίνη και κυστεΐνη, όπως κρόκοι αυγών, κόκκινες πιπεριές, σκόρδο, κρεμμύδια, μπρόκολο και λαχανάκια Βρυξελλών.

Τα τελευταία χρόνια τα ευρήματα για την κυστεΐνη και τις πολλές λειτουργίες της στο σώμα είναι συναρπαστικά. Ίσως το πιο σημαντικό είναι η ανακάλυψη ότι η κυστεΐνη χρειάζεται για τον σχηματισμό της γλουταθειόνης, ενός τριπεπτιδίου που περιέχει επίσης τα αμινοξέα γλυκίνη και γλουταμικό οξύ. Το χημικό όνομα της γλουταθειόνης είναι γάμμα-γλουταμυλοκυστεϊνυλογλυκίνη, με τη συντομογραφία GSH. Η γλουταθειόνη έχει συζητηθεί σε περισσότερες από 30.000 μελέτες από το 1994. Εκατοντάδες μελέτες έχουν επικεντρωθεί στην κυστεΐνη και στη σχέση της με τη γλουταθειόνη.

Γιατί είναι τόσο σημαντική η σύνδεση κυστεΐνης-γλουταθειόνης; Η γλουταθειόνη αποδεικνύεται ότι είναι σημαντικός ρυθμιστής της υγείας των κυττάρων. Είναι εντελώς απαραίτητη για τη διατήρηση της ηλεκτροχημικής ισορροπίας σε πολλά κύτταρα. Λειτουργεί ως αποτοξινωτικός παράγοντας στα νεφρά και απαιτείται για την εξάλειψη πολλών περιβαλλοντικών τοξινών, όπως μυκητοκτόνα, ζιζανιοκτόνα, νιτροζαμίνες, βαφές, διαλύτες, πλαστικά, απορρυπαντικά και εντομοκτόνα. Η γλουταθειόνη απαιτείται επίσης γενετικά για τη σύνθεση και επισκευή του DNA καθώς και για την εξουδετέρωση των ελευθέρων ριζών. Η ανοσοποιητική λειτουργία, η νευρική λειτουργία και οι λειτουργίες σηματοδότησης των κυττάρων επηρεάζονται αρκετά από τη γλουταθειόνη. Μέσα στην κατηγορία της ανοσοποιητικής λειτουργίας, η θεραπεία των πληγών, ειδικά η θεραπεία από δερματικές πληγές, φαίνεται ότι εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα σε γλουταθειόνη.

Λόγω της ικανότητάς της να απαλλάσσει το σώμα από τοξικά συστατικά, η γλουταθειόνη βοηθά στην πρόληψη του καρκίνου, και συχνά βρίσκεται ότι είναι σε έλλειψη σε περιπτώσεις καρκίνου. Για παράδειγμα, ο καρκίνος του ήπατος και η κίρρωση του ήπατος που προκαλείται από κατάχρηση αλκοόλ είναι καταστάσεις που χαρακτηρίζονται από έλλειψη γλουταθειόνης. Μερικές από τις επιδράσεις πρόληψης του καρκίνου της γλουταθειόνης σχετίζονται με την ικανότητά της να χηλώνει τα βαρέα μέταλλα, όπως το κάδμιο, τον υδράργυρο και τον μόλυβδο. Με το να γαντζώνει αυτά τα μέταλλα η γλουταθειόνη μπορεί να αποτρέπει τις τοξικές τους επιδράσεις.

Δύο ένζυμα είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την κατανόηση των θεραπευτικών ιδιοτήτων της γλουταθειόνης: η γλουταθειόνη υπεροξειδάση (GPO) και η γλουταθειόνη-S-τρανσφεράση  (GST). Η GPO περιέχει 8 μόρια γλουταθειόνης και 4 άτομα σεληνίου, επιτρέπει το σώμα να μετατρέψει τα δραστικά μόρια οξυγόνου (που ονομάζονται υπεροξείδια, όπως το υπεροξείδιο του υδρογόνου) σε νερό. Η GPO είναι ιδιαίτερα σημαντική στην προστασία των κυτταρικών μεμβρανών και των τοιχωμάτων των αιμοφόρων αγγείων από τις καταστροφικές επιδράσεις των υπεροξειδίων. Η GST είναι στην πραγματικότητα μια ολόκληρη οικογένεια ενζύμων που παίζουν σε αρκετό βαθμό τον ίδιο ρόλο με την GPO: προστατεύουν τα κύτταρα από την τοξική βλάβη συνδέοντας αυτές τις τοξίνες με τη γλουταθειόνη και αποβάλλοντάς τες από το σώμα. Δίαιτες υψηλές σε θειούχες τροφές όπως τα κρεμμύδια, το σκόρδο, το μπρόκολο και το λάχανο ενισχύουν τη λειτουργία της GST.

Τα επίπεδα τόσο της κυστεΐνης όσο και της γλουταθειόνης μειώνονται με την ηλικία, και γι’ αυτόν τον λόγο είναι λογικό να τα θεωρήσουμε αντιγηραντικούς παράγοντες που είναι απαραίτητοι για την αποτοξίνωση των σωμάτων μας και την προστασία μας από τη βλάβη του οξυγόνου και των ελευθέρων ριζών. Η αυξημένη πρόσληψη κυστεΐνης μπορεί να είναι χρήσιμη στην αύξηση του χρόνου ζωής των ανθρώπων και μπορεί να είναι ωφέλιμη στα φλεγμονώδη προβλήματα που προκαλούνται από τις ελεύθερες ρίζες, όπως είναι η αρθρίτιδα και η αγγειακή βλάβη. Χρησιμοποιείται σε ποσότητες που εκτείνονται από 250 έως 750 mg καθημερινά μαζί με υψηλές δόσεις βιταμίνης C για την αποτροπή της κρυσταλλοποίησης της υπερβολικής κυστίνης.

Μάριος Δημόπουλος

Φυσικοπαθητικός (Doctor of Naturopathy)-Διατροφοπαθητικός-Συγγραφέας

Υποψήφιος PhD in Integrative Medicine

Μέλος της American Naturopathic Medical Association

Μέλος του American Council of Applied Clinical Nutrition

Μέλος του American Association of Drugless Practitioners

Μέλος του American Association of Nutritional Consultants

Μέλος του Canadian Association of Natural Nutritional Practitioners

Μέλος της Association for Natural Medicine in Europe

Μέλος της Society of Complementary Alternative and Holistic Practitioners

Μέλος του Παγκύπριου Συνδέσμου Διατροφολόγων

Μέλος του Επαγγελματικού Σωματείου Συμπληρωματικής Ιατρικής και Ανθρωπιστικών Επιστημών (Ε.Σ.Σ.Ι.Α.Σ.)