ΦΥΣΙΣ ΝΟΣΩΝ ΙΑΤΡΟΣ

Ο καθηγητής Φωτεινός γράφει για τον μέγα ιατρό: «Εσπούδασε ο Ιπποκράτης μετά προσοχής τον ανθρώπινον οργανισμόν, ηρεύνησε συγκριτικώς την φύσιν αυτού, παρηκολούθησε και εμιμήθη αυτήν επιμελώς, αναπαρήγαγε ταύτην δια του πειράματος και μετεχειρίσθη την φύσιν ως σοφόν οδηγόν και απαράβλητον διδάσκαλο, δογματίσας αιώνιαν αλήθειαν, Φύσιν νόσων ιατρός». Τα αποφθέγματά του «φύσις νόσων ιατρός», «κάλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν», «η τροφή είναι το φάρμακό σου» αποτελούν το ευαγγέλιο της Φυσικής Προληπτικής Ιατρικής και της Naturopathy και αφόβως δυνάμεθα να χαρακτηρίσουμε τον Ιπποκράτη ως φυσικοπαθητικό.

Η ΑΙΤΙΑ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΕΡΧΕΤΑΙ ΕΚ ΤΩΝ ΕΣΩ

Ο Ιπποκράτης υποστηρίζει ότι αυτό που παρατηρούμε στον ασθενή δεν είναι η νόσος αλλά το σύμπτωμα, και η αιτία της βρίσκεται εντός του οργανισμού μας και όχι έξω, όπως υποστηρίζει η σύγχρονη συμβατική ιατρική, επηρεαζόμενη από την μικροβιακή θεωρία του Παστέρ. Κατακρίνει ο Ιπποκράτης κάποιους από τους ιατρούς της εποχής του και τον απλό λαό που απέδιδαν την ασθένεια σε εξωτερικούς παράγοντες: «Την αιτίην τούτων τινί ανατιθέντα, το μεν αίτιον αγνοεύοντας» («Περί Αρχαίης Ιατρικής»). Αυτό όμως αποτελεί το βασικό δόγμα της Φυσικοπαθητικής ιατρικής. Κατά την φυσικοπαθητική, τα συμπτώματα δεν είναι αιτία της αρρώστιας, παρά αποτέλεσμα της καταστάσεως του οργανισμού. Ενώ η φυσικοπαθητική ζητά να απομακρύνει ή να διορθώσει τις αιτίες και να τονώσει τον οργανισμό με τις φυσικές υγιεινές συνθήκες, η συμβατική ιατρική επιδιώκει απλώς να καταστείλει και να απομονώσει τα συμπτώματα και δεν δίνει προσοχή στις αιτίες.

ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΝΟΣΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Ένα από τα κυριότερα όπλα της φυσικής ιατρικής για την πρόληψη και τη θεραπεία των ασθενειών αποτελεί η υγιεινή διατροφή. Οι διατροφικές όμως θεραπείες δεν είναι γέννημα του 19ου αιώνα μ.Χ., όπως πιστεύουν οι περισ-σότεροι. Ο Ιπποκράτης, συνεχίζοντας το έργο των Ασκληπιάδων και Πυθαγορείων, θεωρεί την διατροφή ως το ωραιότερο όπλο καταπολεμήσεως των νό-σων. Γι’ αυτό και επενέβαινε στον τρόπο ζωής του ασθενούς και στη δίαιτά του, κάτι που έκαναν και στα Ασκληπιεία. Φαίνεται ότι είχε επηρεασθεί από τον δάσκαλό του Ηρόδικο, ο οποίος θεωρούσε ότι οι ασθένειες προκαλούνται εξ αιτίας «κακής διαίτης» (με τον όρο δίαιτα δεν εννοούσε μόνο τη διατροφή αλλά ολόκληρο τον τρόπο ζωής του. Ο άνθρωπος παραμένει υγιής, αν κινείται, τρώει και πίνει ανάλογα με τη δυναμικότητα και την ιδιοσυγκρασία του. Ο Ιπποκράτης έγραψε τρία βιβλία επ’ αυτού του θέματος: «Περί Διαίτης», «Περί Τροφής», «Περί Υγιεινής και ασκήσεων». Βασικό του πιστεύω είναι ότι όποιος ζει σωστά, δεν αρρωσταίνει. Στο «Περί Αρχαίας Ιατρικής» (622, 14) γράφει: «Επεί τούτο γε μοι δοκεί αναγκαίον είναι ιητρώ περί φύσιος ειδέναι κοι πάνυ σπουδάσαι ως είσεται είπερ τι μέλλει των δεόντων ποιήσειν, ό,τι τε έστιν έν-θρωπος προς τα εσθιόμενά τε και πινόμενα και ό,τι προς τα άλλα επιτηδεύμα-τα, και ό,τι αφ’ εκάστου εκάστω συμβήσεται» (=Τούτο πράγματι θεωρώ ανα-γκαίο για κάθε ιατρό, την τέλεια γνώση της ανθρώπινης φύσης, τη σπουδή αυτής, αν πρόκειται στο μέλλον να υποδεικνύει τι πρέπει να γίνει προς τη νο-σηλεία, να μαθαίνει τι είναι ο άνθρωπος και ποιες σχέσεις έχει προς τις τροφές, τα στερεά, τα υγρά, και τον εν γένει τρόπο ζωής και ποια επίδραση ασκεί το καθένα σε κάθε άνθρωπο). Για να καταλήξει ότι «ο κύριος σκοπός της ιατρικής είναι να μάθει τον άνθρωπο πώς να τρέφεται, αφού η τροφή είναι το φάρμακό μας» («Περί Αρχαίης Ιατρικής» 578, 3). Σε τι διαφέρουν αυτά από τη διακήρυξη των φυσικοπαθητικών του 20ου αιώνα μ.Χ.: «Η τροφή είναι Πανάκεια» ή «Η τροφή είναι το φάρμακό μας»;

Πόσο βαθιά διεισδύει στο θέμα της διατροφής, φαίνεται από το παρα-κάτω απόσπασμα του έργου του «Περί Διαίτης»: «Φημί δεν δειν τον μέλλοντα ορθώς ξυγγράφειν περί διαίτης ανθρωπίνης πρώτον μεν παντός φύσιν αν-θρώπου γνώναι και διαγνώναι. γνώναι μεν από τίνων συνέστηκεν εξ αρχής, διαγνώναι δε υπό τινων μερών κεκράτηται. εί τε γαρ την εξ αρχής σύστασιν μη γνώσεται, αδύνατος έσται τα υπ’ εκείνων γιγνόμεθα γνώναι. είτε μη διαγνώσε-ται το επικρατέον εν των σώματι, ούχ ικανός έσται τα ξυμφέροντα τω ανθρώ-πω προσενεγκείν. Ταύτα μεν ούν χρη γινώσκειν τον ξυγγράφοντα, μετά δε ταύτα σίτων και ποτών απάντων, οίσι διαιτώμεθα, δύναμην ήντινα έκαστα έχει την κατά φύσιν και την δι’ ανάγκην και τέχνην ανθρωπηίην. Δει γαρ επίστασθαι των τε ισχυρών φύσει ως χρη την δύναμιν αφαιρέεσθαι, τοίσι δεν ασθενέσιν όκως χρη ισχύν προστιθέναι δια τέχνης, όκου αν ο καιρός εκάστω παραγένηται» (=Κατά την γνώμη μου ο άνθρωπος πρέπει πρώτα να γράψει και να διε-ρευνήσει πλήρως την φύση γενικά του ανθρώπου. να γνωρίσει ποια είναι τα αρχικά της συστατικά και να διερευνήσει τους παράγοντες που την ελέγχουν. Γιατί αν δεν γνωρίσει την αρχική  της σύσταση, δεν θα είναι σε θέση να κατα-νοήσει ότι από τα συστατικά αυτά προκύπτει. Και αν δεν αναγνωρίσει το επι-κρατούν στοιχείο στο σώμα, δεν θα είναι ικανός να ορίσει τη σωστή για τον άνθρωπο αγωγή. Όλ’ αυτά λοιπόν πρέπει να τα γνωρίζει ο μέλλων συγγρα-φέας και ακόμη ποιες ιδιότητες έχει το καθένα από τα τρόφιμα και τα ποτά με τα οποία τρεφόμαστε και τις φυσικές τους ιδιότητες και αυτές που υποχρεωτικά να λαμβάνουν με την ανθρώπινη επεξεργασία. Δηλαδή να γνωρίζουμε και με ποιον τρόπο πρέπει να αφαιρούμε δύναμη από αυτά που είναι εκ φύσεως ισχυρά και με ποια τεχνική επεξεργασία να προσθέτουμε δύναμη στα αδύνατα, όταν είναι η κατάλληλη για το καθένα τους στιγμή). («Περί Διαίτης» Α, παρ. 2). Όταν ο Ιπποκράτης λέγει ότι πρέπει να εξετάζουμε και τις φυσικές ιδιότητες των τροφών και τις ιδιότητες που λαμβάνουν με την ανθρώπινη επεξεργασία, εννοεί ότι πρέπει να εξετάζουμε τις ιδιότητες των ωμών τροφών καθώς και των επεξεργασμένων, δηλαδή των ψημένων τροφών, των συντηρουμένων με άλμη ή ξύδι, και των ποτών (το κρασί επί παραδείγματι είναι μια επεξεργασμένη τροφή).

Ο ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ ΕΝΑΣ ΜΕΓΑΛΟΦΥΗΣ ΦΥΣΙΑΤΡΟΣ

Αν όμως δεν γίνεται χρήση φαρμάκων, είναι δυνατόν μόνο με τη δια-τροφή να επιτυγχάνεται η ίαση των ασθενειών; Όχι, απαντά η σύγχρονη επιστήμη της φυσικής υγιεινής. Και αυτή την γνώμη είχε ο μεγαλοφυής Ιπποκρά-της. Όπως αναφέρει στο προηγούμενο απόσπασμα, «οι πιο διακεκριμένοι ιατροί θεραπεύουν και με την δίαιτα και με άλλα θεραπευτικά μέσα». Ποια είναι όμως τα άλλα θεραπευτικά μέσα; Στο έργο του «Περί Διαίτης» ξεκαθαρίζει τα πράγματα: «Διότι ου δύναται εσθίων άνθρωπος υγιαίνειν, ήν μη και πονέη. Υπεναντίας μεν γαρ αλλήλοισιν έχει τας δυνάμιας σίτα και πόνοι, ξυμφέρονται δε αλλήλοισι προς υγιείην. πόνοι μεν γαρ πεφύκασι αναλώσαι τα υπάρχοντα. σίτια δε και ποτά εκπληρώσαι τα κενωθέντα. Δει δε, ως έοικε, των πόνων διαγιγνώσκειν την δύναμιν και των κατά φύσιν και των δια βίης γινομένων, και τί-νες αυτών αύξησιν παρασκευάζουσι, ες σάρκας και τίνες έλλειψιν» (=Διότι δεν είναι δυνατόν ο άνθρωπος να παραμένει υγιής μόνο με τη διατροφή, αν δεν γυμνάζεται. Οι τροφές και οι ασκήσεις έχουν αντίθετες ιδιότητες, συμβάλλουν όμως και οι δύο στη διατήρηση της υγείας. Οι ασκήσεις δημιουργήθηκαν για να αναλώνουν ό,τι υπάρχει, ενώ το φαγητό και τα ποτά για να αναπληρώνουν τα κενά. Είναι ανάγκη, όπως φαίνεται, να προσδιορισθεί ακριβώς η δύναμη των σωματικών κόπων, τόσο των φυσικών όσο και των τεχνητών, ποιοι από αυτούς συμβάλλουν στην ανάπτυξη και ποιοι στην φθορά της σάρκας» («Περί Διαίτης»,  παρ. 2). Όταν λέει φθορά της σάρκας, εννοεί τις καύσεις και τα αποτελέσματά τους.

Συνεχίζει όμως τονίζοντας ότι δεν πρέπει να γνωρίζουμε μόνον αυτά: «και ου μόνον ταύτα, αλλά και της ξυμμετρίας των πόνων προς το πλήθος των σιτίων και την φύσιν του ανθρώπου και της ηλικίας των σωμάτων, και προ τας ώρας του ενιαυτού και προς τας μεταβολάς των πνευμάτων, και προ τας θέσεις των χωρίων εν οίσι διαιτέονται, προς τε την κατάστασιν του ενιαυτού και προς τας μεταβολάς των πνευμάτων, και προ τας θέσεις των χωρίων εν οίσι διαιτέονται, προς τε την κατάστασιν του ενιαυτού. Άστρων τε επιτολάς και δύσιας γινώσκειν δει, όκως επίστηται τας μεταβολάς και υπερβολάς φυλάσσειν και σίτων και ποτών και πνευμάτων και του ύλου κόσμου, εξ ών περ. αι νούσοι τοίσιν άνθρώποισι φύονται. Ταύτα δε πάντα διαγνόντι ούκω αύταρκες το εύρη-μα εστιν. ει μεν γαρ ην ευρετόν επί τούτοισι προς εκάστου φύσιν μέτρον και πόνων αριθμός σύμμετρος μη έχων υπερβολήν μήτε επί τα ο πλέον μήτε επί το έλασσον, εύρητο αν η υγείη τοίσιν ανθρώποισι ακριβώς». (=Και όχι μόνον αυτά, αλλά και την αναλογία των ασκήσεων με την ποσότητα της τροφής, την ιδιοσυγκρασία του ατόμου, την ηλικία του, τις εποχές του έτους, τις μεταβολές των ανέμων, την θέση του τόπου όπου το άτομο ζει και τις κλιματολογικές συνθήκες της συγκεκριμένης χρονιάς. Πρέπει επίσης να γνωρίζει κάποιος την ανατολή και την δύση των άστρων, για να ξέρει να προφυλάσσεται από τις αλλαγές και τις υπερβολές των τροφών, των ποτών, των ανέμων και ολοκλή-ρου του περιβάλλοντος, από όπου προέρχονται οι ασθένειες των ανθρώπων. Όμως κι αν τα γνωρίζει καλά όλα αυτά, η γνώση δεν θα είναι ικανοποιητική. Πραγματικά, αν ήταν δυνατόν να προσδιορισθεί για την φύση κάθε ατόμου μέτρο τροφής και σωστός από πλευράς αναλογίας αριθμός σωματικών ασκήσεων, χωρίς να υπάρχει καμιά υπέρβαση ούτε προς την πλευρά της υπερβολής ούτε προς την πλευρά της έλλειψης, τότε θα είχε βρεθεί ο σωστός τρόπος για την εξασφάλιση της ανθρώπινης υγείας).

Η ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΖΟΤΑΝ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Τι να προσθέσει κανείς στο ανωτέρω απόσπασμα; Με τη γνώση όμως όλων αυτών ο ιατρός δύναται να επιτύχει την πολυπόθητη  πρόληψη των ασθενειών. Μη νομίζετε λοιπόν ότι η προληπτική ιατρική είναι γέννημα του 20ου αιώνα. Και ιδού η απόδειξη: «Εμός δε ταύτα εξεύρηται, και προ του κάμνειν τον άνθρωπον από της υπερβολής, εφ’ οκοτέρων αν γένηται προδιάγνωσις. Ου γαρ ευθέως αι νούσοι τοίσι ανθρώποισι επιγίνονται, αλλά κατά μικρόν συλ-λεγόμεναι αθρόως εκφαίνονται. Πριν ουν κρατέεσθαι εν τω ανθρώπω το υγιές υπό του νοσερού, α πάσχουσι εξεύρηται μοι, και όκως χρη ταύτα καθίσταναι ες την υγείην» (=Εγώ όμως τα έχω ανακαλύψει όλ’ αυτά, και ακόμη την δυνατότητα πρόγνωσης μιας αρρώστιας, προτού αρρωστήσει ο άνθρωπος, παρα-κολουθώντας προς τα πού πάει η υπερβολή. Γιατί οι αρρώστιες δεν προ-σβάλλουν τους ανθρώπους ξαφνικά, αλλά αθροιζόμενες σιγά-σιγά ξεσπούν μια και έξω. Εγώ λοιπόν ανακάλυψα τα συμπτώματα που εμφανίζει ο άνθρωπος πριν η υγεία νικηθεί μέσα του από την αρρώστια και πώς πρέπει να τα επαναφέρει κανείς όλα σε κατάσταση υγείας). («Περί Διαίτης» παρ. 2). Χάος χωρίζει τις αρχαίες από τις σύγχρονες αντιλήψεις. Πώς θα σας φαινόταν αν μαθαίνατε ότι οι Κινέζοι ιατροί πληρώνονταν όσο ήταν καλά ο πελάτης, ενώ, όταν αρρώσταινε, πλήρωναν οι γιατροί την αγωγή; Αυτό θα πει «προληπτική» ιατρική. Αξιοσημείωτο είναι ότι τον 2ο αιώνα π.Χ. ο φυσίατρος Ασκληπιάδης έλεγε ότι θα έδιδε σ’ οποιονδήποτε το δικαίωμα να τον αποκαλέσει ανάξιο ια-τρό, αν ποτέ ο ίδιος ασθενούσε. (Τσαμπούλης, «Ειδική Νοσολογία», εκδ. 1956).

Μάριος Δημόπουλος

Φυσικοπαθητικός (Doctor of Naturopathy)-Διατροφοπαθητικός-Συγγραφέας

Υποψήφιος PhD in Integrative Medicine

Μέλος της American Naturopathic Medical Association

Μέλος του American Council of Applied Clinical Nutrition

Μέλος του American Association of Drugless Practitioners

Μέλος του American Association of Nutritional Consultants

Μέλος του Canadian Association of Natural Nutritional Practitioners

Μέλος της Association for Natural Medicine in Europe

Μέλος της Society of Complementary Alternative and Holistic Practitioners

Μέλος του Παγκύπριου Συνδέσμου Διατροφολόγων

Μέλος του Επαγγελματικού Σωματείου Συμπληρωματικής Ιατρικής και Ανθρωπιστικών Επιστημών (Ε.Σ.Σ.Ι.Α.Σ.)