Οι νευρώνες του μεταιχμιακού συστήματος διαιρούνται σε ανατομικές δομές, που επιτελούν μείζονος και ζωτικής σημασίας λειτουργίες του ανθρώπου. Δομές μεταιχμιακού συστήματος είναι οι παρακάτω: έλικα του προσαγωγίου, παραϊπποκάμπεια έλικα, ιπποκάμπειος σχηματισμός (απαρτίζεται από τον ιππόκαμπο, την οδοντωτή έλικα και το αγκιστρωτό σύμπλεγμα), αμυγδαλή, υποθάλαμος, μαστία, ψαλίδα, θαλαμικοί πυρήνες.

Το μεταιχμιακό σύστημα έχει πολλαπλές λειτουργίες:

1. Αντίληψη όσφρησης, γεύσης, άλγους
2. Μνήμη και μάθηση
3. Συναίσθημα

Το μεταιχμιακό σύστημα ρυθμίζει το συναίσθημα με την αμυγδαλή. Η αμυγδαλή είναι η αποθήκη των αναμνήσεων, των συναισθημάτων και ιδιαίτερα των τραυματικών εμπειριών. Η έρευνα αποτυπώνει την αμυγδαλή ως πιθανώς λειτουργούσα κατά τη γέννηση. Αυτό ευθύνεται για τις αρνητικές εμπειρίες του εσωτερικού παιδιού που παραμένουν στην αμυγδαλή ως άλυτο άγχος, θυμός και φόβος. Η αμυγδαλή υπερλειτουργεί παθολογικά στην κατάθλιψη. Η διασύνδεσή της με τον ιππόκαμπο έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση άγχους ή φόβου κατά την ανάμνηση τραυματικών/απειλητικών ερεθισμάτων. Η διασύνδεσή της με τον υποθάλαμο ρυθμίζει την απελευθέρωση κορτιζόλης από τα επινεφρίδια. Η χρόνια έκθεση σε στρεσογόνους παράγοντες προκαλεί τη δυσλειτουργία του κυκλώματος αυτού πυροδοτώντας έτσι αγχώδη διαταραχή. Η διασύνδεσή της με τον κογχομετωπιαίο φλοιό (τμήμα του μετωπιαίου φλοιού) και την έλικα του προσαγωγίου ρυθμίζει το συναισθηματικό βίωμα του φόβου. Η διασύνδεσή της με τον υπομέλα τόπο (έδρα των νοραδρενεργικών νευρώνων) προκαλεί την οξεία ενεργοποίηση του συμπαθητικού συστήματος και εντέλει τις εκδηλώσεις αύξησης της καρδιακής συστολής και του μυϊκού τόνου που είναι απαραίτητες για την αντίδραση πάλης/φυγής. Η διασύνδεσή της με τον παραβραγχιακό πυρήνα προκαλεί αύξηση του ρυθμού της αναπνοής, επίσης αναγκαίας για την αντίδραση πάλης/φυγής.

Το μεταιχμιακό σύστημα ρυθμίζει τη μνήμη και τη μάθηση με τον ιππόκαμπο. Ο ιππόκαμπος μεσολαβεί την παγίωση των μνημονικών πληροφοριών, δηλαδή ρυθμίζει την μακρόχρονη επεισοδιακή και σημασιολογική μνήμη. Παράλληλα παίζει ρόλο στη μάθηση συγκεκριμένων συμπεριφορών.

Ο υποθάλαμος αποτελεί μια από τις σημαντικότερες δομές του μεταιχμιακού συστήματος, καθώς έχει πολλούς πυρήνες οι οποίοι ρυθμίζουν: την πρόσληψη νερού και τροφής (αίσθημα δίψας και πείνας), την εναλλαγή ύπνου και εγρήγορσης, τη σεξουαλική συμπεριφορά (λίμπιντο), τον μηνιαίο γυναικείο αναπαραγωγικό κύκλο, τη θερμοκρασία του σώματος, την έκκριση ορμονών υπόφυσης, το ανοσολογικό σύστημα και το αυτόνομο νευρικό σύστημα.

Το GABA (Γάμμα Αμινοβουτυρικό Οξύ), ένας ανασταλτικός νευροδιαβιβαστής, βρίσκεται σε όλο το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ). Το GABA ασκεί σημαντική επίδραση στον πόνο, στο στρες, στο άγχος καθώς και σε ασθένειες που προκαλούνται από το άγχος. Υπάρχουν πάνω από 3000 μελέτες για το GABA που περιγράφουν πώς επηρεάζει το άγχος/στρες στον εγκέφαλο. Το GABA σχηματίζεται στο σώμα από ένα άλλο αμινοξύ, το γλουταμικό οξύ.

Ο Dr. Eugene Roberts ανακάλυψε το GABA το 1950. Απέδειξε ότι το GABA αναμειγνύεται σε καταστάσεις νευρικών ωθήσεων και έχει διαδεδομένη διαμονή σε όλο τον εγκέφαλο και το σώμα. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, η φαρμακολόγος Dr. Candace Pert, ανακάλυψε σημεία υποδοχέων GABA σε όλο τον εγκέφαλο και το σώμα. Η έρευνα της Dr. Pert δείχνει τη σημασία του GABA στο δίκτυο στρες-άγχους.

Από όλες τις εγκεφαλικές συνάψεις, το 40 με 50% των συνάψεων περιέχουν GABA. Το GABA είναι ο πιο ευρέως διαδεδομένος νευροδιαβιβαστής του εγκεφάλου και παίζει σημαντικό ρόλο στη νευρωνική και συμπεριφορική αναχαίτιση. Το GABA υπάρχει σε συγκέντρωση 200 με 1000 φορές μεγαλύτερη από νευροδιαβιβαστές όπως η ακετυλοχολίνη, η νορεπινεφρίνη και η 5-HTP. Η υψηλότερη συγκέντρωση GABA βρίσκεται στα βασικά γάγγλια (μια ομάδα δομών που συνδέεται με τον θάλαμο στη βάση του εγκεφάλου και συμμετέχει στον συντονισμό της κίνησης), ακολουθούμενη από τον υποθάλαμο, τον ιππόκαμπο, τον φλοιό, την αμυγδαλή και τον θάλαμο.

Αν εξετάσετε την βήμα προς βήμα διαδικασία του τι συμβαίνει στον εγκέφαλο όταν αισθάνεστε στρες και άγχος, θα δείτε πώς το GABA δουλεύει για να επιβραδύνει τα μηνύματα. Ο πανικός, το άγχος και τα σχετιζόμενα με το στρες μηνύματα αρχίζουν να απελευθερώνουν διάφορα σήματα και ταυτόχρονα ξεκινά να πραγματοποιείται μια φυσιολογική ανταπόκριση – το σύνδρομο fight-or-flight.

Τα αδιάκοπα σήματα συναγερμού από το μεταιχμιακό σύστημα (λιμβικό σύστημα) κατακλύζουν τελικά τον φλοιό (το μέρος του εγκεφάλου που κάνει τις αποφάσεις) και η ικανότητα του φλοιού και του υπόλοιπου δικτύου του στρες εξαντλείται. Η ισορροπία ανάμεσα στο μεταιχμιακό σύστημα, και στην πραγματικότητα ο υπόλοιπος εγκέφαλος να επικοινωνεί σωστά εξαρτάται σημαντικά από την αναχαίτιση. Το GABA αναχαιτίζει τα κύτταρα να «ανάψουν», ελαττώνοντας τα σχετιζόμενα με το άγχος μηνύματα από το να φτάσουν στον φλοιό.

Το GABA γεμίζει ορισμένα σημεία υποδοχέων του εγκεφάλου και του σώματος. Αυτό καθυστερεί και μπλοκάρει τα διεγερτικά επίπεδα των εγκεφαλικών κυττάρων που πρόκειται να λάβουν το σχετιζόμενο με το άγχος εισερχόμενο μήνυμα. Όταν το μήνυμα λαμβάνεται από τον φλοιό, δεν σας κατακλύζει με άγχος, πανικό ή πόνο. Είστε ικανοί να διατηρήσετε τον έλεγχο και να παραμείνετε ήρεμοι. Αν όμως είστε σε παρατεταμένο στρες ή άγχος, ο εγκέφαλός σας εξαντλεί όλο το διαθέσιμο GABA και τους άλλους ανασταλτικούς νευροδιαβιβαστές, επιτρέποντας έτσι στο άγχος, στον φόβο, στον πανικό και στον πόνο να σας επιτεθεί από κάθε κατεύθυνση. Η ικανότητά σας να κρίνετε λογικά μειώνεται. Σε μια προσβολή άγχους ή πανικού, τα φυσικά συμπτώματα περιλαμβάνουν υπερβολικό ιδρώτα, τρέμουλο, μυϊκή ένταση, αδυναμία, απώλεια ελέγχου, αποπροσανατολισμό, δυσκολία στην αναπνοή, συνεχές φόβο, πονοκεφάλους, διάρροια, κατάθλιψη και ασταθή πόδια. Μαζί με τη νιασιναμίδη και την ινοσιτόλη, προλαμβάνει τα σχετιζόμενα με άγχος και στρες μηνύματα από το να φτάσουν στα κινητικά νεύρα του εγκεφάλου καταλαμβάνοντας τα σημεία των υποδοχέων τους.

Έρευνες που έγιναν σε κλινική Πόνου και Στρες στο Σαν Αντόνιο των ΗΠΑ με ασθενείς που υπέφεραν από όλες τις μορφές στρες, πόνου, μυϊκών σπασμών και προσβολών άγχους/πανικού έδειξαν ότι το GABA σε δόσεις των 750 mg, μπορεί να μιμηθεί τις ηρεμιστικές επιδράσεις της διαζεπάμης (Valium) ή της χλορδιαζεποξίδης (Librium) χωρίς τον κίνδυνο εθισμού ή του να είστε σε καταστολή (υπνηλία). Το GABA γεμίζει τον υποδοχέα του εγκεφάλου και τρέφει τον εγκέφαλο με ό, τι θα έπρεπε να ήταν εκεί. Το καθαρό GABA διαλύεται στο νερό και είναι άγευστο και άοσμο. Η ηρεμιστική επίδραση συνήθως συμβαίνει μέσα σε 10 με 12 λεπτά.

Τα ηρεμιστικά φάρμακα παρέχουν μόνο περιστασιακή ανακούφιση. Υπάρχουν πολλοί ασθενείς που παίρνουν Xanax και έχουν ακόμα άγχος. Έχουν πει ότι δεν είναι εθιστικό, αλλά στην πραγματικότητα είναι. Δεν υπάρχει κατάσταση όπως έλλειψη ηρεμιστικού. Οι διατροφικές ελλείψεις μπορούν να αλλάζουν τη συμπεριφορά. Η ανθρώπινη συμπεριφορά περιλαμβάνει τη λειτουργία ολόκληρου του νευρικού συστήματος, και το νευρικό σύστημα χρειάζεται αμινοξέα. Το GABA, η γλουταμίνη και η γλυκίνη αποδεικνύονται σημαντικά για την ενέργεια και την ομαλή λειτουργία των εγκεφαλικών λειτουργιών.

Η βιταμίνη Β6 (πυριδοξίνη) και το χλωριούχο μαγνήσιο είναι οι πιο σημαντικοί σύντροφοι του GABA. Γιατροί της εναλλακτικής ιατρικής έχουν χρησιμοποιήσει με επιτυχία GABA, γλουταμίνη και γλυκίνη σε ασθενείς για να τους ηρεμήσουν από το άγχος, τον μυϊκό πόνο/σπασμούς και το νευρικό στομάχι.

Μάριος Δημόπουλος

Διατροφοπαθητικός-Συγγραφέας

Υποψήφιος PhD in Integrative Medicine

Μέλος του American Council of Applied Clinical Nutrition

Μέλος του American Association of Drugless Practitioners

Μέλος του American Association of Nutritional Consultants

Μέλος του Canadian Association of Natural Nutritional Practitioners

Μέλος της Association for Natural Medicine in Europe

Μέλος του Πανελληνίου Συλλόγου Φυσιοπαθητικών