Επί παραδείγματι στο Forbes δημοσιεύθηκε άρθρο με τίτλο “More Than One Red Meat Serving A Week Can Increase Diabetes Risk, Study Finds” (Περισσότερο από μια μερίδα κόκκινου κρέατος την εβδομάδα μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για διαβήτη, διαπιστώνει μελέτη) (1).

Διαβάζουμε μεταξύ άλλων στο δημοσίευμα:

«Κάθε μερίδα κόκκινου κρέατος που καταναλώνονταν την ημέρα αύξανε τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 1,28 φορές και όσοι κατανάλωναν τη μεγαλύτερη ποσότητα κόκκινου κρέατος – μεταξύ 1,56 και 1,97 μερίδες την ημέρα – είχαν 62% υψηλότερο κίνδυνο από εκείνους που έτρωγαν το λιγότερη ποσότητα, η οποία ήταν μεταξύ 0,26 και 0,45 μερίδες την ημέρα, σύμφωνα με έρευνα της Σχολή Δημόσιας Υγείας του TH Chan του Harvard. Η κατανάλωση επεξεργασμένου κόκκινου κρέατος (αλλαντικά) συσχετίστηκε με 51% υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 και η κατανάλωση μη επεξεργασμένου κόκκινου κρέατος συσχετίστηκε με 40% υψηλότερο κίνδυνο. Οι ερευνητές του Harvard συνέστησαν την κατανάλωση μόνο μίας μερίδας κόκκινου κρέατος την εβδομάδα για τη βελτιστοποίηση της υγείας και της ευεξίας. Η αντικατάσταση μιας μερίδας κόκκινου κρέατος την ημέρα με μια μερίδα φυτικών πηγών πρωτεΐνης όπως ξηροί καρποί ή όσπρια μείωσε τον κίνδυνο διαβήτη τύπου 2 κατά 30%, και η αντικατάσταση μιας μερίδας κόκκινου κρέατος με γαλακτοκομικά μείωσε τον κίνδυνο κατά 22%. Οι ερευνητές παρακολούθησαν δεδομένα υγείας 216.695 συμμετεχόντων για έως και 36 χρόνια και ανακάλυψαν ότι η σχέση του κόκκινου κρέατος με τον κίνδυνο διαβήτη ήταν η ισχυρότερη μέσα σε 10 έως 15 χρόνια πριν από τη διάγνωση».

«Τα ευρήματά μας υποστηρίζουν σθεναρά τις διατροφικές οδηγίες που συνιστούν τον περιορισμό της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος, και αυτό ισχύει τόσο για το επεξεργασμένο όσο και για το μη επεξεργασμένο κόκκινο κρέας», ανέφερε σε ανακοίνωση ο πρώτος συγγραφέας Xiao Gu, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Διατροφής στο στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του TH Chan του Harvard.

Επίσης στο New York Times δημοσιεύθηκε άρθρο με τίτλο “What to Know About the Link Between Red Meat and Type 2 Diabetes” (Τι να γνωρίζετε για τη σύνδεση μεταξύ κόκκινου κρέατος και διαβήτη τύπου 2) (2).

Το CNN δημοσίευσε άρθρο με τίτλο “Eating red meat linked to higher risk of type 2 diabetes, study finds” (Η κατανάλωση κόκκινου κρέατος συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο για διαβήτη τύπου ς, διαπιστώνει μελέτη) (3).

Το National Geographic δημοσίευσε άρθρο με τίτλο “Even a small amount of red meat can increase your diabetes risk” (Ακόμα και μια μικρή ποσότητα κόκκινου κρέατος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνό σας για διαβήτη) (4).

Όλες αυτές οι επικεφαλίδες προέρχονται από μια μελέτη παρατήρησης του Harvard School of Public Health που δημοσιεύθηκε στο American Journal of Clinical Nutrition (5) και το Harvard έκανε δελτίο τύπου για αυτό το θέμα (6). Στο δελτίου τύπου γράφουν: “People who eat just two servings of red meat per week may have an increased risk of developing type 2 diabetes compared to people who eat fewer servings” (Τα άτομα που τρώνε μόνο δύο μερίδες κόκκινου κρέατος την εβδομάδα μπορεί να έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2 σε σύγκριση με άτομα που τρώνε λιγότερες μερίδες). Χρησιμοποιούν τη λέξη may (μπορεί, ενδέχεται). Το may μπορεί να σημαίνει και may not (ενδεχομένως όχι)!

ΙΣΧΥΟΥΝ ΤΑ ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ;

Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΣΗΜΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ KEN BERRY

Ο Ken Berry είναι διαπρεπής Αμερικανός γιατρός που έχει γίνει διάσημος στο YouTube με τα βίντεό του σχετικά με την κετογονική διατροφή και τη διατροφή carnivore. Ο Ken Berry ανέβασε αυτές τις μέρες ένα βίντεο στο YouTube στο οποίο κριτικάρει αυτή τη μελέτη.

Λέει μεταξύ άλλων ο Ken Berry στο βίντεο:

«Κρατήστε στο μυαλό σας ότι αυτή δεν ήταν μια νέα μελέτη. Πήραν δεδομένα από τη Nurses Health Study, από το NHS, το NHS II και τη Health Professionals Follow-up Study (HPFS) και ρώτησαν αυτούς τους ανθρώπους ερωτήσεις σχετικά με το τι έτρωγαν. Αυτά ονομάζονται ερωτηματολόγια συχνότητας τροφής και οι έρευνες δείχνουν ότι αυτά τα ερωτηματολόγια συχνότητας τροφής δεν είναι αξιόπιστα, διότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να θυμούνται ή επειδή οι άνθρωποι σκέφτονται τι θα απαντήσουν ή εικάζουν τις απαντήσεις τους. Αν ήταν να ρωτήσετε όλους αυτούς τους ανθρώπους κάθε βράδυ στο τέλος της ημέρας για να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο συχνότητας τροφής σχετικά με τις τροφές που είχαν φάει εκείνη την ημέρα. Αυτά είναι αξιόπιστα δεδομένα. Αλλά δεν έκαναν αυτό. Αυτό που έκαναν ήταν ότι είχαν τους ανθρώπους να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο συχνότητας τροφής οπουδήποτε από κάθε δύο χρόνια σε κάθε τέσσερα χρόνια. Έτσι εγώ δεν μπορώ να θυμάμαι τι έφαγα την προηγούμενη Τρίτη, αλλά αυτοί οι άνθρωποι συμπληρώνουν ένα ερωτηματολόγιο συχνότητα τροφής που είναι γεμάτο ερωτήσεις όπως πόσα φλιτζάνια μοσχάρι φάγατε τον περασμένο μήνα. Δεν μετράω το μοσχάρι μου και τα φλιτζάνια, έτσι δεν ξέρω. Τους ρωτούσαν αυτή την ερώτηση κάθε δυο χρόνια ή τέσσερα χρόνια. Πώς είναι αξιόπιστα αυτά τα δεδομένα; Όλα αυτά τα δεδομένα από τους 216.000 ανθρώπους, έτσι συνέλεξαν τα δεδομένα. Δεν υπάρχουν εξετάσεις αίματος, δεν εξετάστηκε η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, δεν ελέγχθηκε η ινσουλίνη νηστείας, δεν υπήρχε συνεχής έλεγχος της γλυκόζης, απλώς συμπλήρωσαν μια δοκιμή εικασίας πολλαπλών επιλογών (multiple choice) κάθε δυο χρόνια ή κάθε τέσσερα χρόνια.

Ο ανώτερος συγγραφέας της μελέτης είναι ο Walter Willet. Ο Walter Willet είναι καθηγητής επιδημιολογίας και διατροφής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Harvard. Είναι ένας τεράστιος υπέρμαχος μιας φυτοφαγικής δίαιτας, είναι τεράστιος υποστηρικτής διατροφής βίγκαν και χορτοφαγίας και έχει πολλές προκατασκευασμένες αντιλήψεις. Οι έρευνες παρατήρησης, αν δεν είστε πολύ προσεκτικοί, οι προκατασκευασμένες αντιλήψεις σας θα επηρεάσουν τα αποτελέσματα της έρευνάς σας μέσω του σχεδιασμού της μελέτης και με τον τρόπο που τσακίζετε τα δεδομένα στο τέλος της μελέτης.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η αντικατάσταση μιας μερίδας ξηρών καρπών και οσπρίων συσχετίστηκε με 30% χαμηλότερο κίνδυνο διαβήτη τύπου 2 και η αντικατάσταση μιας μερίδας γαλακτοκομικών προϊόντων συσχετίστηκε με 22% χαμηλότερο κίνδυνο. Έτσι με το να αντικαταστήσετε το κόκκινο κρέας με όσπρια και ρύζι θα χαμηλώσετε τον κίνδυνο να αναπτύξετε διαβήτη τύπου 2.

Θα σας ρωτήσω, μπορείτε να θυμηθείτε πόσα φλιτζάνια κρέας φάγατε το 2022 ή το 2021 ή το 2020; Διότι εγώ δεν μπορώ. Αν και είμαι carnivore, θα πρέπει να εικάσω πόσα φλιτζάνια κρέας έφαγα τον Ιανουάριο του 2020. Νομίζω ότι κάθε ένας με κοινή λογική μπορεί να καταλάβει ότι αυτή η μελέτη είναι ανοησία. Αυτή η μελέτη έχει την προκατειλημμένη ιδέα ότι μια φυτοφαγική διατροφή είναι καλή για σας και ότι το κόκκινο κρέας είναι κακό για σας. Αυτή η μελέτη έχει επίσης προκαθορισμένο στόχο που είναι να υποστηρίξει τις τρέχουσες διατροφικές οδηγίες να περιορίσετε το κόκκινο κρέας στη διατροφή σας.

Αν το κόκκινο κρέας αυξάνει τον κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2, τότε θα έπρεπε να υπάρχουν άνθρωποι στην κοινότητα των carnivores (κρεατοφάγων) που να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2. Υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι που πειραματίζονται με τη διατροφή carnivore σε όλο τον κόσμο. Θα βλέπαμε μια τεράστια κορύφωση στον διαβήτη τύπου 2. Και οι άνθρωποι που ακολουθούν τη δίαιτα carnivore την έχουν ακούσει κυρίως online, είναι πολύ ενεργοί online, καταλαβαίνουν πώς να χρησιμοποιήσουν τα κοινωνικά δίκτυα, και αν κάποιοι που δεν είχαν διαβήτη ή προ-διαβήτη, αν άρχιζαν να τρώνε μια δίαιτα carnivore για να αντιστρέψουν τη φλεγμονή ή για να θεραπεύσουν μια αυτοάνοση πάθηση και μετά ανέπτυσσε διαβήτη τύπου 2, θα δημοσίευαν σχετικά. Θα δημοσίευαν ένα αντίγραφο πριν και μετά από μια εργαστηριακή εξέταση, κάποιος θα δημοσίευε ότι είχε φυσιολογική γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, έτρωγε δίαιτα carnivore για 90 ημέρες και τώρα η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη είναι 7,5. Ανέπτυξε διαβήτη τύπου 2 τρώγοντας κόκκινο κρέας. Αυτό όμως που βλέπουμε στην κοινότητα των carnivores που είναι αυτοί σε όλο τον κόσμο που τρώνε το περισσότερο κόκκινο κρέας είναι ότι σχεδόν χωρίς εξαίρεση η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαρίνη τους μειώνεται. Αν ξεκίνησαν δίαιτα carnivore έχοντας διαβήτη τύπου 2, ο διαβήτης τους αντιστρέφεται σχετικά γρήγορα και έχουν φυσιολογική γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη. Οι άνθρωποι με προδιαβήτη, όταν ξεκινούν μια δίαιτα carnivore, η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη τους πέφτει στο φυσιολογικό μέσα σε εβδομάδες ή μήνες. Έτσι όταν κοιτάξουμε σε μια ομάδα ανθρώπων που τρώνε πάρα πολύ κόκκινο κρέας, δηλαδή κιλά κρέατος ημερησίως δεν βλέπουμε κανένα σήμα ότι αυξάνει τον κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2.

Ας μιλήσουμε όμως περισσότερο με τα προβλήματα αυτής της μελέτης. Οι τίτλοι των συμβατικών μέσων ενημέρωσης σχετικά με αυτή τη μελέτη, ότι «μπορεί», «θα προκαλέσει» (εννοείται διαβήτη) ή «ενδέχεται». Οι περισσότεροι τίτλοι των άρθρων λένε «θα» ή «συνδέεται». Ας δούμε όμως αυτή τη σύνδεση πόσο ισχυρή είναι. Αυτή η μελέτη ασχολείται με τις αναλογίες κινδύνου. Έτσι όσο περισσότερο κόκκινο κρέας τρώτε, τόσο μεγαλύτερη η αναλογία κινδύνου. Μπορείτε να θυμηθείτε ότι η έρευνα παρατήρησης τη δεκαετία του 70 και του 80 ότι το κάπνισμα ήταν κακό για σας. Αυτές οι έρευνες είχαν αναλογία κινδύνου για τους καπνιστές από 15 έως 30, διότι το κάπνισμα στην πραγματικότητα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για καρκίνο του πνεύμονα. Υπάρχει σήμα ότι η σύνδεση είναι πιθανή. Ποια είναι όμως η αναλογία κινδύνου σε αυτή τη μελέτη; 1,4! Σε μελέτες παρατήρησης η αναλογία κινδύνου 1 σημαίνει ότι δεν υπάρχει σήμα. Λιγότερο από 2 σημαίνει ότι θα πρέπει να το αγνοήσετε, αλλά αντίθετα οι ερευνητές του Harvard είπαν ότι αυτή η μελέτη είναι ισχυρή απόδειξη.

Ένα άλλο πράγμα που πρέπει να σκεφτούμε όταν εξετάζουμε έρευνες παρατήρησης είναι το healthy user bias (προκατάληψη υγιούς χρήστη). Έτσι οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι το κόκκινο κρέας είναι κακό για σας, πιστεύουν επίσης ότι το κάπνισμα είναι κακό, πιστεύουν επίσης ότι το να πίνετε πολύ αλκοόλ είναι κακό, πιστεύουν επίσης ότι το να κάνετε καθιστική ζωή είναι κακό, έτσι ζουν έναν πιο υγιή τρόπο ζωής, ενώ καταναλώνουν λιγότερο κόκκινο κρέας. Έτσι αυτή η μελέτη δεν κάνει διόρθωση για το healthy user bias. Και αυτή η μελέτη πάει πίσω στη δεκαετία 80 και 90 που οι άνθρωποι δεν είχαν διαδικτυακή μηχανή για μέτρηση των μάκρος. Αυτοί οι άνθρωποι θα έπρεπε να τα βγάζουν μόνο με τη μνήμη τους, πόσους υδατάνθρακες και κόκκινο κρέας έτρωγαν πριν 3 χρόνια.

Για όσους είστε επαγγελματίες υγείας ή καταλαβαίνετε από ζωική βιολογία και φυσιολογία θα πείτε ότι ο διαβήτης τύπου 2 είναι πρόβλημα μεταβολισμού γλυκόζης και το κρέας είναι πολύ χαμηλό σε υδατάνθρακες, πολύ χαμηλό σε ζάχαρη, έτσι πώς το κόκκινο κρέας αυξάνει τον κίνδυνο των ανθρώπων για διαβήτη τύπου 2;

Εδώ είναι ένα ερωτηματολόγιο συχνότητας τροφής. Και μπορείτε να δείτε εδώ κάτω το hamburger. Αν έχετε φάει 20 hamburgers τον τελευταίο μήνα. Αλλά φάγατε το hamburger με ένα κουλουράκι; Βάλατε κέτσαπ στο hamburger; Φάγατε τηγανιτές πατάτες με το hamburger; Ήπιατε ποτό τύπου κόλα με το hamburger; Απλώς ρωτάνε αν τρώγατε hamburger. Και εσείς απαντάτε ναι, έτρωγα hamburger κάθε μέρα. Και αν φάτε ένα μεγάλο hamburger σε φαστφουντάδικο, αυτό είναι 100 γραμμάρια υδατάνθρακες που μετατρέπονται σε ζάχαρη με την λίγη ποσότητα κρέατος που υπάρχει στο hamburger που τρώτε. Αυτά είναι που ανεβάζουν το σάκχαρο του αίματός σας, αυτά είναι που ανεβάζουν την ινσουλίνη σας. Αυτό είναι εκείνο που αυξάνει τον κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2.

Επίσης σε αυτή τη μελέτη δεν υπάρχει αναφορά για απόλυτο κίνδυνο, μόνο για σχετικό κίνδυνο και την αναλογία κινδύνου.

Αυτό που έχω δει εδώ και 22 χρόνια εργαζόμενος ως οικογενειακός γιατρός είναι ότι οι άνθρωποι που τρώνε μια διατροφή υψηλή σε υδατάνθρακες είναι οι άνθρωποι που αναπτύσσουν διαβήτη τύπου 2. Δεν έχω δει ούτε έναν carnivore που τρώει πολύ κόκκινο κρέας να αναπτύξει διαβήτη τύπου 2. Η μελέτη υπαινίσσεται ότι όσο περισσότερο κρέας τρώτε, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος να αναπτύξετε διαβήτη τύπου 2. Πού είναι αυτό το σήμα στην κοινότητα των carnivores; Πού είναι αυτό το σήμα στην κοινότητα κετογονικής διατροφής που βασίζεται στο κρέας; Πού είναι αυτό το σήμα στην κοινότητα ketovore; Γιατί δεν βλέπουμε μια επιδημία διαβήτη τύπου 2 στις κοινότητες των carnivores, των ketovores και αυτών που ακολουθούν κετογονική υψηλή σε κρέας; Αλλά αυτό που βλέπουμε σε αυτές τις κοινότητες είναι ότι η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη πέφτει στο φυσιολογικό. Το σάκχαρο του αίματος πέφτει στο φυσιολογικό.

Αυτό που λείπει σε αυτή την έρευνα είναι ένας εύλογος βιολογικός μηχανισμός.

Κατά τη γνώμη μου και κατά τη γνώμη εκατοντάδων γιατρών και διατροφολόγων της κέτο, ketovore και carnivore το να τρώτε κόκκινο κρέας δεν αυξάνει τον κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2. Στην πραγματικότητα, αν αντικαταστήσετε τις υψηλές σε υδατάνθρακες τροφές με κόκκινο κρέας θα μειώσετε τον κίνδυνο να αναπτύξετε διαβήτη τύπου 2.

ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΟΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΟΥ MIKE MUTZEL

Εκτός από τον γιατρό Ken Berry, σε αυτή τη μελέτη αντέδρασε και ο βιολόγος-διατροφολόγος Mike Mutzel με βίντεο στο YouTube.

Κατακρίνει αυτή τη μελέτη διότι, όπως πολλές επιδημιολογικές μελέτες δεν λαμβάνει υπόψη το healthy user bias, δηλαδή την προκατάληψη υγιούς χρήστη. Οι άνθρωποι που τρώνε το περισσότερο κόκκινο κρέας ασκούνται λιγότερο, καπνίζουν σημαντικά περισσότερο, πίνουν περισσότερο αλκοόλ, καταναλώνουν περισσότερες θερμίδες, παίρνουν λιγότερες πολυβιταμίνες. Έτσι συγκρίνουν έναν πιο υγιή πληθυσμό με έναν μη υγιή πληθυσμό. Οι άνθρωποι που τρώνε πολύ κρέας στον γενικό πληθυσμό μπορεί να πίνουν και πολλά αναψυκτικά. Έτσι συγκρίνουν ανθρώπους που πίνουν πέντε αναψυκτικά την εβδομάδα με ανθρώπους που δεν πίνουν καθόλου αναψυκτικά. Στον πίνακα που παραθέτουν στη μελέτη τους βλέπουμε ότι αυτοί που τρώνε περισσότερο κόκκινο κρέας καταναλώνουν περισσότερες θερμίδες. Προέρχονται αυτές οι θερμίδες από το κόκκινο κρέας; Προφανώς όχι. Θα προέρχονται από αναψυκτικά, από παγωτά, από μπισκότα κ.λπ. Επίσης τρώνε περισσότερο επεξεργασμένο κρέας (αλλαντικά). Τρώνε πολύ λιγότερα φρούτα και αν δεν τρώνε φρούτα, θα τρώνε περισσότερες επεξεργασμένες τροφές. Αξιοσημείωτο είναι ότι στο ερωτηματολόγιο συχνότητα τροφών δεν περιλαμβανόταν πόσα αναψυκτικά έπιναν. Τα αναψυκτικά οδηγούν σε διαβήτη, όχι το κρέας. Η έρευνα υποστηρίζει ότι αυτοί που έτρωγαν περισσότερο κόκκινο κρέας είχαν περισσότερο βάρος, αλλά ο Mike Mutzel αναφέρει ότι εδώ και 20 χρόνια προτείνει σε αυτούς που τον συμβουλεύονται να τρώνε περισσότερο κόκκινο κρέας και συνήθως χάνουν σωματικό λίπος. Δεν έχει δει ανθρώπους να πάρουν βάρος τρώγοντας περισσότερο κρέας. Οι άνθρωποι που τρώνε λιγότερο κρέας ασκούνται περισσότερο, καπνίζουν λιγότερο, πίνουν λιγότερο αλκοόλ, καταναλώνουν λιγότερες θερμίδες, παίρνουν περισσότερες πολυβιταμίνες, είναι γενικά πιο υγιείς.

ΑΛΛΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΕ ΤΕΤΟΙΟΥ ΕΙΔΟΥΣ ΕΡΕΥΝΕΣ

Υπάρχουν αντιδράσεις σε τέτοιου είδους έρευνες. Για παράδειγμα, μια ομάδα ερευνητών βρήκε στοιχεία που αμφισβητούν τους ισχυρισμούς ότι οι Αμερικανοί πρέπει να τρώνε λιγότερο κόκκινο κρέας. Πρότειναν στους Αμερικανούς να συνεχίσουν να τρώνε κόκκινο κρέας με τον ρυθμό που ήδη τρώνε, καθώς η έρευνα που υποδεικνύει ότι πρέπει να καταναλώνουν λιγότερο ήταν «περιορισμένη» (7). Ο πρώτος συγγραφέας Bradley Johnston, επιδημιολόγος στο Πανεπιστήμιο Dalhousie στον Καναδά, είπε στους New York Times «η βεβαιότητα των στοιχείων για αυτές τις μειώσεις κινδύνου ήταν χαμηλή έως πολύ χαμηλή».

ΠΗΓΕΣ

1. Johnson A. More Than One Red Meat Serving A Week Can Increase Diabetes Risk, Study Finds. https://www.forbes.com/sites/ariannajohnson/2023/10/19/more-than-one-red-meat-serving-a-week-can-increase-diabetes-risk-study-finds/
2. New York Times. What to Know About the Link Between Red Meat and Type 2 Diabetes https://www.nytimes.com/2023/10/20/well/eat/red-meat-diabetes.html
3. Rogers K. Eating red meat linked to higher risk of type 2 diabetes, study finds. https://edition.cnn.com/2023/10/19/health/red-meat-type-2-diabetes-risk-study-wellness/index.html
4. Austin D. Even a small amount of red meat can increase your diabetes risk. https://www.nationalgeographic.com/premium/article/red-meat-diabetes-risk
5. Gu X. et al. Red meat intake and risk of type 2 diabetes in a prospective cohort study of United States females and males. American Journal of Clinical Nutrition. October 19, 2023. https://ajcn.nutrition.org/article/S0002-9165(23)66119-2/fulltext
6. Harvard School of Public Health. Red meat consumption associated with increased type 2 diabetes risk. https://www.hsph.harvard.edu/news/press-releases/red-meat-consumption-associated-with-increased-type-2-diabetes-risk/
7. Johnston BC, Zeraatkar D, Han MA, et al. Unprocessed Red Meat and Processed Meat Consumption: Dietary Guideline Recommendations From the Nutritional Recommendations (NutriRECS) Consortium. Ann Intern Med. 2019 Nov 19;171(10):756-764. https://www.acpjournals.org/doi/10.7326/M19-1621

Μάριος Δημόπουλος

Φυσικοπαθητικός (Doctor of Naturopathy)-Διατροφοπαθητικός-Συγγραφέας

Υποψήφιος PhD in Integrative Medicine

Μέλος της American Naturopathic Medical Association

Μέλος του American Council of Applied Clinical Nutrition

Μέλος της American Association of Drugless Practitioners

Μέλος της American Association of Nutritional Consultants

Μέλος της Canadian Association of Natural Nutritional Practitioners

Μέλος της Association for Natural Medicine in Europe

Μέλος της Society of Complementary Alternative and Holistic Practitioners

Μέλος του Πανελληνίου Συλλόγου Φυσιοπαθητικών

Μέλος του Επαγγελματικού Σωματείου Συμπληρωματικής Ιατρικής και Ανθρωπιστικών Επιστημών (Ε.Σ.Σ.Ι.Α.Σ.)