Ο Στάμος Αρχοντής γράφει: «Βασιζόμενοι στη δημοσιευμένη βιβλιογραφία, οι επιστημονικοί οργανισμοί Cancer Research UK και National Cancer Institute αναφέρουν ρητά στις επίσημες ιστοσελίδες τους πως το άγχος δεν σχετίζεται με την ανάπτυξη κάποιας μορφής καρκίνου».
Ωστόσο, αυτός ο ισχυρισμός του είναι ανακριβής. Το National Cancer Institute γράφει συγκεκριμένα (2):
«Αν και το στρες μπορεί να προκαλέσει μια σειρά από προβλήματα σωματικής υγείας, τα στοιχεία ότι μπορεί να προκαλέσει καρκίνο είναι αδύναμα. Μερικές μελέτες έχουν δείξει μια σύνδεση μεταξύ διαφόρων ψυχολογικών παραγόντων και αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου, αλλά άλλες δεν έχουν δείξει».
Στη συνέχεια το National Cancer Institute αναφέρει ότι αυτή η σύνδεση μπορεί να είναι δευτερογενής και όχι πρωτογενής. Δηλαδή να μην ευθύνεται το στρες per se αλλά η συμπεριφορά των ανθρώπων στο στρες. Γράφει συγκεκριμένα:
«Οι εμφανείς συνδέσεις μεταξύ ψυχολογικού στρες και καρκίνου θα μπορούσαν να προκύψουν με διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα, τα άτομα που υποφέρουν από άγχος μπορούν να αναπτύξουν ορισμένες συμπεριφορές, όπως κάπνισμα, υπερφαγία ή κατανάλωση οινοπνεύματος, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του ατόμου. Ή κάποιος που έχει συγγενή με τον καρκίνο μπορεί να έχει υψηλότερο κίνδυνο για καρκίνο εξαιτίας ενός κοινού κληρονομικού παράγοντα κινδύνου, όχι λόγω του άγχους που προκαλείται από τη διάγνωση του μέλους της οικογένειας».
Από την άλλη, όντως το Cancer Research UK (3) υποστηρίζει ότι το στρες δεν αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο, αλλά αναφέρει ότι όταν κάποιος έχει άγχος μπορεί να καπνίζει, να τρώει άσχημα, να πίνει αλκοόλ και να μην έχει φυσική δραστηριότητα, που όλα αυτά μπορούν να επηρεάσουν τον κίνδυνο για καρκίνο.
Είναι απορίας άξιον που ο Στάμος Αρχοντής δεν αναφέρεται στην Canadian Cancer Society που γράφει τα εξής (4):
«Η έρευνα δεν έχει αποδείξει μια σαφή σχέση αιτίας-αποτελέσματος μεταξύ του στρες και του καρκίνου. Η σχέση μεταξύ της συναισθηματικής (ψυχολογικής) υγείας και της σωματικής σας υγείας είναι πολύ περίπλοκη. Το ψυχολογικό άγχος μπορεί να επηρεάσει το σώμα σας. Μερικές μελέτες υποδεικνύουν μια σύνδεση μεταξύ διαφόρων ψυχολογικών παραγόντων και αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου».
Στη συνέχεια η Canadian Cancer Society αναφέρεται σε τρεις παράγοντες κινδύνου για καρκίνο που συνδέονται με το στρες:
«- Το άγχος μπορεί να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό σας σύστημα. Το ανοσοποιητικό σας σύστημα υπερασπίζεται το σώμα σας από λοιμώξεις και ασθένειες, όπως ο καρκίνος. Ένα εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα παίζει ρόλο στην ανάπτυξη ορισμένων τύπων καρκίνου.
– Το άγχος μπορεί να μεταβάλει τα επίπεδα ορισμένων ορμονών στο σώμα σας. Αυτό μπορεί επίσης να σας θέσει σε μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.
– Το άγχος μπορεί να οδηγήσει σε ανθυγιεινές συμπεριφορές. Η υπερκατανάλωση τροφής, το κάπνισμα και η βαριά κατανάλωση αλκοόλ είναι παράγοντες που επηρεάζουν τον τρόπο ζωής και αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου».
Στους τρεις αυτούς παράγοντες τους οποίους αναφέρει η Canadian Cancer Society θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και έναν άλλον παράγοντα, τη φλεγμονή. Το χρόνιο στρες μπορεί να οδηγήσει σε μια κατάσταση φλεγμονής, η οποία μπορεί να συμβάλλει σε κίνδυνο για καρκίνο. Ο τρίτος παράγοντας που αναφέρει η Canadian Cancer Society, ότι δηλαδή το άγχος μπορεί να οδηγήσει σε ανθυγιεινές συμπεριφορές, σημαίνει ότι το χρόνιο στρες per se δεν οδηγεί σε καρκίνο, αλλά αυτό που μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο είναι το πώς το κάθε άτομο ανταποκρίνεται στο στρες (π.χ. αν υπερκαταναλώνει τροφή, αν καπνίζει ή αν πίνει αλκοόλ).
Ο Στάμος Αρχοντής αναφέρει ότι μια ανασκόπηση 12 μελετών του 2013 βρήκε πως το στρες δεν σχετίζεται με το συνολικό ρίσκο ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη, των πνευμόνων και του μαστού (5).
Επίσης αναφέρει ότι μια μελέτη του 2016 σε 106,000 γυναίκες στο Ηνωμένο Βασίλειο εξέτασε αν το στρες στη δουλειά ή την προσωπική τους ζωή αύξανε το ρίσκο για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού. Οι ερευνητές δεν βρήκαν συνεπή στοιχεία για να μπορέσουν να κάνουν σύνδεση μεταξύ στρες και ανάπτυξης καρκίνου του μαστού (6).
Το δημοσίευμα γράφει συγκεκριμένα:
Μελέτες υποδεικνύουν διάφορους τρόπους ότι το άγχος μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη καρκίνου, δήλωσε η Shelley Tworoger, αναπληρώτρια καθηγήτρια της επιστήμης του πληθυσμού στο Moffitt Cancer Center στην Τάμπα της Φλόριντα. Ο Tworoger μίλησε για τους συνδέσμους αυτούς κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας τον Απρίλιο του 2019 στο ετήσιο αμερικανικό συνέδριο για την έρευνα για τον καρκίνο (American Association for Cancer Research) που συνήλθε στην Ατλάντα.
Σε όσους έχουν ήδη ορισμένα είδη καρκίνου, το άγχος μπορεί να επιταχύνει την πρόοδο και να επιδεινώσει τα αποτελέσματα, σύμφωνα με τα επιστημονικά στοιχεία. Αλλά «είναι υπό ερώτηση» αν το χρόνιο στρες μπορεί να προκαλέσει καρκίνο, δήλωσε η Tworoger στην ιστοσελίδα Live Science.
Πράγματι, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου (National Cancer Institute), οι ενδείξεις ότι το άγχος μπορεί να προκαλέσει καρκίνο είναι αδύναμες. Ακόμα κι έτσι, «υπάρχουν πολλοί βιολογικοί λόγοι για να σκεφτεί κανείς ότι μπορεί να υπάρξει μια συσχέτιση», ανέφερε η Tworoger. Εδώ είναι ό, τι γνωρίζουμε για το χρόνιο στρες και τον κίνδυνο καρκίνου.
Το άγχος και το σώμα
Το οξύ άγχος είναι απολύτως φυσιολογικό και μας βοηθά να αντιδράσουμε σε επικίνδυνες καταστάσεις. Για παράδειγμα, εάν ένα «λιοντάρι σας κυνηγάει ή είστε σχεδόν σε ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα», η απάντηση στο άγχος του σώματος κάνει την καρδιά σας να κινείται, οξύνει την όρασή σας και μπορεί να σας βοηθήσει να επιβιώσετε, είπε η Tworoger.
Κατά τη διάρκεια μιας αγχωτικής κατάστασης, ο οργανισμός ενεργοποιεί δύο βασικές οδούς: το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο ενεργοποιεί την ανταπόκριση του “fight or flight” (αγώνα ή φυγή), και τον άξονα HPA (υποθαλάμου-επινεφριδίων), ο οποίος απελευθερώνει μια βασική ορμόνη που ονομάζεται κορτιζόλη.
Βραχυπρόθεσμα, αυτοί οι δύο άξονες «ενεργοποιούνται για να σας βοηθήσουν να περάσετε από ό, τι ήταν η κατάσταση και τότε, συνήθως όταν το άγχος μειώνεται, σβήνουν ξανά», είπε η Tworoger.
Αλλά το χρόνιο άγχος ενεργοποιεί συνεχώς αυτές τις οδούς και απελευθερώνει ορμόνες του στρες, με έναν τρόπο που το σώμα σας δεν ήταν πραγματικά σχεδιασμένο, ανέφερε η Tworoger.
Παλαιότερες έρευνες έχουν δείξει ότι η χρόνια ενεργοποίηση και των δύο αυτών οδών μπορεί να οδηγήσει σε μεταβολές στο σώμα – συμπεριλαμβανομένου του αλλοιωμένου μεταβολισμού, των αυξημένων επιπέδων ορισμένων ορμονών και της βράχυνσης των τελομερών, που βρίσκονται στα άκρα του DNA και εμποδίζουν τη βλάβη. Όλες αυτές οι αλλαγές θα μπορούσαν ενδεχομένως να επηρεάσουν την ανάπτυξη και την πρόοδο του καρκίνου, είπε η Tworoger κατά τη διάρκεια της ομιλίας.
Η μακροχρόνια απελευθέρωση των ορμονών του στρες μπορεί επίσης να προκαλέσει βλάβη στο DNA και να επηρεάσει την επισκευή του DNA, δήλωσε η Melanie Flint, ανώτερη λέκτορας της ανοσοφαρμακολογίας στο Πανεπιστήμιο του Brighton στο Ηνωμένο Βασίλειο, η οποία επίσης μίλησε κατά τη διάρκεια της ομιλίας.
Επιπλέον, το χρόνιο στρες εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημα. Δεδομένου ότι το ανοσοποιητικό σύστημα δρα ως καθαριστικό πλήρωμα που καταστρέφει και «σκουπίζει» τα κατεστραμμένα κύτταρα με γενετικά ή μεταβολικά σφάλματα, ένα αποδυναμωμένο ανοσοποιητικό σύστημα θα μπορούσε να αποτελέσει την πόρτα για καρκινικά κύτταρα, ανέφερε η Toworoger.
Άγχος και κίνδυνος για καρκίνο
Είναι δύσκολο να σχεδιάσετε μια μελέτη για να δείξετε ότι το άγχος ενισχύει τον καρκίνο εν μέρει επειδή η εμπειρία του στρες είναι τόσο υποκειμενική και δύσκολο να μετρηθεί. Το άγχος μπορεί επίσης να εκδηλωθεί στο σώμα με πολύ διαφορετικούς τρόπους ανάλογα με το πώς το άτομο το αντιλαμβάνεται και το αντιμετωπίζει, ανέφερε η Toworoger.
«Μερικοί άνθρωποι έχουν αρνητική ανταπόκριση στο άγχος της εργασίας και σε μερικούς ανθρώπους τους αρέσει να στρεσάρονται στις δουλειές τους», ανέφερε η Tworoger. Στην πραγματικότητα, «ευδοκιμούν σε αυτό». Αυτή η αντίληψη, με τη σειρά της, επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο το σώμα αποκρίνεται.
Ως αποτέλεσμα, πολλές μελέτες σε ανθρώπους βασίζονται σε συσχετισμούς – παρά σε αιτίες και αποτελέσματα – για να δείξουν μια σχέση μεταξύ των επιπέδων στρες και της εμφάνισης του καρκίνου.
Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει, για παράδειγμα, ότι το χρόνιο άγχος συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για έναν αριθμό καρκίνων.
Μια ιαπωνική μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2017 στο περιοδικό Scientific Reports εξέτασε τη συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων άγχους και του καρκίνου σε περισσότερους από 100.000 ανθρώπους. Δεν διαπίστωσαν συσχέτιση μεταξύ βραχυπρόθεσμου στρες και εμφάνισης καρκίνου, αλλά διαπίστωσαν ότι τα άτομα, συγκεκριμένα οι άνδρες, που είχαν σταθερά υψηλά επίπεδα άγχους για μεγάλο χρονικό διάστημα, είχαν 11% μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο από εκείνους με σταθερά χαμηλά επίπεδα στρες (8).
Σε νέα έρευνα που δεν έχει ακόμη αξιολογηθεί από, η Tworoger και η ομάδα της εξέτασαν τη σχέση μεταξύ κοινωνικής απομόνωσης και κινδύνου για καρκίνο των ωοθηκών. Διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι που ήταν κοινωνικά απομονωμένοι είχαν περίπου 1,5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών σε σύγκριση με αυτούς που δεν ήταν. Διαπίστωσαν επίσης ότι οι άνθρωποι που είχαν περισσότερα συμπτώματα μετατραυματικής διαταραχής άγχους (PTSD) είχαν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών.
Μια άλλη ανάλυση που δημοσιεύθηκε στο International Journal of Cancer βρήκε μια σημαντική συσχέτιση μεταξύ του εργασιακού στρες και του κινδύνου καρκίνου του παχέος εντέρου, του πνεύμονα και του οισοφάγου – αλλά δεν βρήκε συσχέτιση με κίνδυνο για καρκίνου του προστάτη, του μαστού ή των ωοθηκών (9).
Κάποιοι χαρακτηρίζουν τη συσχέτιση μεταξύ στρες και καρκίνου ως μύθο.
Μερικοί ειδικοί πιστεύουν ότι δεν είναι το ίδιο το άγχος που προκαλεί τον καρκίνο, αλλά οι ανθυγιεινές συμπεριφορές που έρχονται με το άγχος. Πολλοί πιστεύουν ότι το χρόνιο στρες δεν προκαλεί καρκίνο per se, αλλά μπορεί έμμεσα να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου, μέσω συμπεριφορών που σχετίζονται με το άγχος, όπως το κάπνισμα ή η βαριά κατανάλωση αλκοόλ. Άλλες ανθυγιεινές συμπεριφορές που προκαλούνται από στρες, όπως η κατανάλωση κακής διατροφής και η μη άσκηση, αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο ορισμένων μορφών καρκίνου, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου. Η Tworoger, ωστόσο, πιστεύει ότι οι σκεπτικιστές καταρρίπτουν τις επιδράσεις του στρες που προκαλούν τον καρκίνο πολύ γρήγορα. Οι ορμόνες του στρες μπορούν να προκαλέσουν «άλλες βιολογικές επιδράσεις που εμπλέκονται στην ανάπτυξη του καρκίνου», ανέφερε η Tworoger. Έτσι «νομίζω ότι χρειαζόμαστε περισσότερες μελέτες πριν μπορέσουμε να πούμε εάν [η σχέση μεταξύ χρόνιου στρες και κινδύνου καρκίνου] είναι μύθος».
Η έρευνα υποστήριζε εδώ και καιρό μια σχέση μεταξύ φλεγμονής και καρκίνου. Αλλά αυτό που οι επιστήμονες τώρα μαθαίνουν είναι η εμπλοκή που μπορεί να έχει η φλεγμονή στη σχέση μεταξύ ψυχολογικού στρες και καρκίνου. Μέχρι στιγμής, η έρευνα έχει σταματήσει να καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το χρόνιο στρες προκαλεί καρκίνο, αλλά είναι αρκετό να γίνει κατανοητό ότι η συνεχιζόμενη κατάσταση άγχους είναι ένας παράγοντας κινδύνου για τον καρκίνο και την εξέλιξή του και ότι η φλεγμονή είναι πιθανό να φταίει. «Το χρόνιο στρες δημιουργεί μια τέλεια καταιγίδα, όπου τα προκαρκινικά κύτταρα μπορούν να αναπτυχθούν», λέει ο Ankur Parikh, DO, Ιατρικός Διευθυντής Ιατρικής Ακρίβειας στο Cancer Treatment Centers of America.
Fight or flight (Πάλη ή φυγή)
Η αντίδραση στο φυσικό στρες, συχνά αποκαλούμενο αντίδραση «πάλης ή φυγής» (fight or flight), συμβαίνει όταν το σώμα συναντά μια αντιληπτή απειλή, όπως ένα θρόισμα στους θάμνους ή έναν ξαφνικό, δυνατό θόρυβο. Όταν φοβάστε, το σώμα απελευθερώνει αδρεναλίνη, κορτιζόλη και άλλες ορμόνες. Η αδρεναλίνη προκαλεί την αύξηση του καρδιακού ρυθμού και της αρτηριακής πίεσης. Η κορτιζόλη, η πρωταρχική ορμόνη στρες, προκαλεί αύξηση του σακχάρου ή της γλυκόζης στο αίμα. Συνήθως, η απόκριση στο στρες είναι αυτοπεριοριζόμενη, που σημαίνει ότι τα επίπεδα των ορμονών και, κατά συνέπεια, ο καρδιακός ρυθμός, η αρτηριακή πίεση και τα επίπεδα σακχάρου, σχεδόν αμέσως επιστρέφουν στο φυσιολογικό. Αλλά όταν το σώμα στρεσάρεται σε καθημερινή βάση, από παράγοντες όπως ένα απαιτητικό πρόγραμμα εργασίας ή μια διάγνωση καρκίνου, οι αντιδράσεις του στρες δεν διακόπτονται πάντα.
Η ποσότητα του στρες που μπορεί να βιώσει κάποιος σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από το άτομο. Κάποιος του οποίου το σύστημα «μάχης ή φυγής» δεν κλείνει μπορεί να έχει υπερδραστική ανταπόκριση στο στρες, που προκαλείται ίσως από μικρές διαφορές στα γονίδια που ελέγχουν το άγχος. Ή η έλλειψη μπορεί να προκληθεί από τραυματικά συμβάντα του παρελθόντος, όπως η κακοποίηση που υπέστη ως παιδί. Είτε έτσι είτε αλλιώς, ένα σύστημα απόκρισης στο στρες που δεν απενεργοποιείται γενικά προκαλεί φλεγμονή, γεγονός που μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για διάφορα προβλήματα υγείας, όπως άγχος, κατάθλιψη, καρδιακές παθήσεις και καρκίνο.
«Αυτό που διαπιστώνουμε είναι ότι όταν στρεσάρεστε, το σώμα σας απελευθερώνει ένα μέγα κύμα ορμονών, συμπεριλαμβανομένης της αδρεναλίνης και της κορτιζόλης, που προκαλεί διάφορες φλεγμονώδεις αποκρίσεις», λέει ο Δρ. Parikh. «Όταν βρίσκεστε σε μια συνεχή κατάσταση ψυχολογικού στρες, αυτές οι σκανδάλες πυροδότησης δεν διακόπτονται, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε χρόνια φλεγμονή και, ενδεχομένως, ανάπτυξη καρκίνου ή μετάσταση καρκίνου».
Μια τέλεια καταιγίδα
Τα άτομα με χρόνιες φλεγμονώδεις διαταραχές του εντέρου, όπως η νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτιδα, τείνουν, για παράδειγμα, να έχουν χρόνιες φλεγμονές, και διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου. Η νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτιδα είναι αυτοάνοσες ασθένειες, οι οποίες αναπτύσσονται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα προσβάλλει τα υγιή κύτταρα στο σώμα κατά λάθος. «Είναι μια περίπτωση ένα φιλόξενο περιβάλλον που δημιουργείται εκεί όπου τα καρκινικά κύτταρα μπορούν να αναπτυχθούν», λέει ο Dr. Parikh.
Είναι ο ίδιος τύπος περιβάλλοντος που αναπτύσσεται όταν κάποιος βρίσκεται σε κατάσταση συνεχούς στρες, λέει ο Δρ. Parikh. «Δεν πρόκειται για περίπτωση που γνωρίζουμε ότι μια συγκεκριμένη γονιδιακή μετάλλαξη σας προδιαθέτει σε μια χρόνια φλεγμονώδη κατάσταση, αλλά υπάρχει μεγάλη βιβλιογραφία που συνδέει το χρόνιο στρες και τη χρόνια φλεγμονή, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα ιδανικό περιβάλλον για ανάπτυξη καρκίνου ή , εάν υπάρχει ήδη, να αναπτυχθεί και να εξαπλωθεί».
Σε ασθενείς που έχουν ήδη καρκίνο, μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι το στρες συνδέεται με την ανάπτυξη του όγκου. «Γνωρίζουμε ότι οι ασθενείς με καρκίνο με υψηλό άγχος τείνουν να έχουν σκληρότερο χρόνο στη θεραπεία και την αποκατάσταση και έχει νόημα ότι ο καρκίνος μπορεί να είναι πιο δύσκολος στη θεραπεία ή πιο επιθετικός σε αυτούς τους ασθενείς», λέει ο Δρ. Parikh.
Αν και χρειάζονται περισσότερες μελέτες για την περαιτέρω αποσαφήνιση της σύνδεσης, οι ειδικοί λένε ότι η τρέχουσα έρευνα είναι αρκετή για να προτείνει μια σύνδεση μεταξύ άγχους, φλεγμονής και καρκίνου – ειδικά σε ανθρώπους που έχουν ήδη την ασθένεια. Αυτό σημαίνει ότι όλοι, συμπεριλαμβανομένων των ασθενών, πρέπει να κάνουν ό, τι μπορούν για να αλλάξουν τον τρόπο ζωής τους για να μειώσουν το στρες, κάτι που μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της γενικότερης υγείας τους και να μειώσει τον κίνδυνο ορισμένων μορφών καρκίνου, λέει ο Dr. Parikh.
«Το άγχος έχει βαθιές επιπτώσεις στο πώς λειτουργούν τα συστήματα του σώματός σας», λέει ο Lorenzo Cohen, Ph.D., καθηγητής Γενικής Ογκολογίας και Επιστημονικής Συμπεριφοράς και διευθυντής του προγράμματος Ολοκληρωμένης Ιατρικής στο MD Anderson. Οι εμπειρογνώμονες στον τομέα της υγείας εξακολουθούν να εξετάζουν εάν το στρες προκαλεί πραγματικά καρκίνο. Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι προωθεί την ανάπτυξη και την εξάπλωση ορισμένων μορφών της ασθένειας. Με απλά λόγια, «το άγχος κάνει το σώμα σας πιο φιλόξενο στον καρκίνο», λέει ο Cohen.
Υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι στρες και μόνο ένας φαίνεται να είναι πολύ κακός για την υγεία σας, λέει ο Anil K. Sood, M.D., καθηγητής Γυναικολογικής Ογκολογίας και Αναπαραγωγικής Ιατρικής στο MD Anderson.
Αυτός ο τύπος χρόνιου στρες μπορεί να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό σας σύστημα, αφήνοντάς σας επιρρεπείς σε ασθένειες όπως ο καρκίνος. Εξασφαλίζει επίσης τον κίνδυνο για πεπτικά προβλήματα και κατάθλιψη. «Το χρόνιο άγχος μπορεί επίσης να βοηθήσει τον καρκίνο να αναπτυχθεί και να εξαπλωθεί με διάφορους τρόπους», λέει ο Sood. Οι ορμόνες του στρες μπορούν να εμποδίσουν μια διαδικασία που ονομάζεται anoikis, η οποία σκοτώνει νοσούντα κύτταρα και τα εμποδίζει να εξαπλωθούν, λέει ο Sood. Το χρόνιο στρες αυξάνει επίσης την παραγωγή ορισμένων αυξητικών παραγόντων που αυξάνουν την παροχή αίματος. Αυτό μπορεί να επιταχύνει την ανάπτυξη καρκινικών όγκων, προσθέτει.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Το θέμα αν το χρόνιο στρες (άγχος) προκαλεί ή όχι καρκίνο είναι πολύ μεγάλο και απαιτούνται περισσότερες μελέτες για να καταλήξουμε σε βέβαια συμπεράσματα, Επομένως θα ήταν σωστό ο Στάμος Αρχοντής και τα Ελληνικά Hoaxes να μην καταλήγουν σε απόλυτα συμπεράσματα, ισχυριζόμενοι ότι το άγχος δεν προκαλεί καρκίνο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αρχοντής Σ, ΔΕΝ υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις ότι το άγχος προκαλεί καρκίνο. Ελληνικά Hoaxes https://www.ellinikahoaxes.gr/2020/01/18/stress-causes-camcer-debunked/
- National Cancer Institute, Psychological Stress and Cancer. https://www.cancer.gov/about-cancer/coping/feelings/stress-fact-sheet
- Cancer Research UK, Can stress cause cancer? https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/causes-of-cancer/cancer-controversies/can-stress-cause-cancer
- Canadian Cancer Society, Does stress cause cancer? https://www.cancer.ca/en/prevention-and-screening/reduce-cancer-risk/make-informed-decisions/myths-and-controversies/stress/?region=on
- Heikkilä K, Nyberg ST, Theorell T. Work stress and risk of cancer: meta-analysis of 5700 incident cancer events in 116 000 European men and women. BMJ 2013;346:f165 https://www.bmj.com/content/346/bmj.f165
- Schoemaker MJ, Jones ME, Wright LB, Griffin J, McFadden E, Ashworth A, Swerdlow AJ. Psychological stress, adverse life events and breast cancer incidence: a cohort investigation in 106,000 women in the United Kingdom. Breast Cancer Res. 2016 Jul 15;18(1):72. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27418063
- Blanc-Lapierre A, Rousseau MC, Parent ME. Perceived workplace stress is associated with an increased risk of prostate cancer before age 65. Front Oncol. 2017;7:269. Published 2017 Nov 13. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5693840/
- Song, H., Saito, E., Sawada, N. et al. Perceived stress level and risk of cancer incidence in a Japanese population: the Japan Public Health Center (JPHC)-based Prospective Study. Sci Rep 7, 12964 (2017) https://www.nature.com/articles/s41598-017-13362-8#citeas
- Yang T, Qiao Y, Xiang S, Li W, Gan Y, Chen Y. Work stress and the risk of cancer: A meta-analysis of observational studies. Int J Cancer. 2019 May 15;144(10):2390-2400. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30484859
- Saplakoglu Y. Can Chronic Stress Cause or Worsen Cancer? Here’s What the Evidence Shows. https://www.livescience.com/65342-chronic-stress-cancer.html
- Cancer Treatment Centers of America. What is the relationship between stress and cancer? https://www.cancercenter.com/community/blog/2019/07/what-is-the-relationship-between-stress-and-cancer
- Heid M. How stress affects cancer risk. MD Anderson Cancer Center. https://www.mdanderson.org/publications/focused-on-health/how-stress-affects-cancer-risk.h21-1589046.html
Μάριος Δημόπουλος
Φυσικοπαθητικός (Doctor of Naturopathy)-Διατροφοπαθητικός-Συγγραφέας
Υποψήφιος PhD in Integrative Medicine
Μέλος του American Council of Applied Clinical Nutrition
Μέλος του American Association of Drugless Practitioners
Μέλος του American Association of Nutritional Consultants
Μέλος του Canadian Association of Natural Nutritional Practitioners
Μέλος της Association for Natural Medicine in Europe
Μέλος του Παγκύπριου Συνδέσμου Διατροφολόγων