Ας δούμε τι αναγράφει το δημοσίευμα για το γάλα που έκανε τον γύρω του ελληνικού διαδικτύου:

«Η κατανάλωση γάλακτος σχετίζεται με μεγαλύτερο κίνδυνο καρκίνου του μαστού στις γυναίκες, υποστηρίζει νέα μελέτη που πραγματοποιήθηκε από ερευνητές του Πανεπιστημίου Loma Linda και δημοσιεύθηκε στο International Journal of Epidemiology.

Σύμφωνα με τη μελέτη, ακόμα και σχετικά μέτριες ποσότητες γάλακτος μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο των γυναικών για καρκίνο του μαστού έως και 80%, ανάλογα με την ποσότητα που καταναλώνεται.

Όπως αναφέρει ο πρώτος συγγραφέας, Gary E. Fraser, «η παρατηρητική αυτή μελέτη παρέχει αρκετά ισχυρά στοιχεία για το ότι το γάλα ή κάποιος άλλος παράγοντας που σχετίζεται στενά με την κατανάλωσή του αποτελεί αιτία του καρκίνου του μαστού στις γυναίκες».

Τα δεδομένα δείχνουν ότι η κατανάλωση μικρής ποσότητας γάλακτος, της τάξης του 1/4 ή 1/3 μιας κούπας γάλακτος ημερησίως σχετίζεται με αυξημένο κατά 30% κίνδυνο. Για μία κούπα γάλα την ημέρα, ο σχετικός κίνδυνος αυξάνεται στο 50%, ενώ για όσους καταναλώνουν δύο με τρεις κούπες ημερησίως ο κίνδυνος εκτοξεύεται στο 80%.

Για τη μελέτη αξιολογήθηκε η διατροφική πρόσληψη σχεδόν 53.000 Αμερικανίδων, οι οποίες κατά την έναρξή της ήταν απόλυτα υγιείς και παρακολουθήθηκαν για σχεδόν οκτώ χρόνια. Στο τέλος της περιόδου της μελέτης, καταγράφηκαν 1.057 νέα περιστατικά καρκίνου του μαστού, χωρίς πάντως να αναδεικνύονται σαφείς συσχετισμοί ανάμεσα στα προϊόντα σόγιας και στον καρκίνο, ανεξάρτητα από τα γαλακτοκομικά.

Όταν, όμως, έγινε η σύγκριση με τη χαμηλή ή τη μηδενική κατανάλωση γάλακτος, η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων από γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα σχετίστηκε με μεγαλύτερο κίνδυνο καρκίνου του μαστού, ανεξάρτητα από την πρόσληψη σόγιας. Ο Δρ. Fraser σημείωσε ότι τα αποτελέσματα είχαν ελάχιστες διακυμάνσεις όταν συγκρίθηκαν με την πρόσληψη πλήρους ή μειωμένων χαμηλών θερμίδων γάλακτος, ενώ δεν αναδείχθηκε κάποιος σημαντικός συσχετισμός με το τυρί και το γιαούρτι.

«Το σίγουρο είναι ότι τα γαλακτοκομικά προϊόντα και ιδιαίτερα το γάλα σχετίστηκαν με αυξημένο κίνδυνο και τα δεδομένα προέβλεψαν μια αξιόλογη μείωση του κινδύνου, η οποία σχετίζεται με την υποκατάσταση του γάλακτος με γάλα σόγιας. Το φαινόμενο αυτό αυξάνει την πιθανότητα τα εναλλακτικά του γάλακτος προϊόντα να αποτελούν τη βέλτιστη επιλογή», προσθέτει ο ειδικός.

Οι επιστήμονες αναφέρουν, τέλος, ότι πιθανοί λόγοι που να εξηγούν τους συσχετισμούς ανάμεσα στον καρκίνο του μαστού και το γάλα μπορεί να είναι το περιεχόμενο των προϊόντων αυτών σε ορμόνες. Ο καρκίνος του μαστού στις γυναίκες συχνά είναι ορμονοεξαρτώμενος και η πρόσληψη γαλακτοκομικών και άλλων ζωικών πρωτεϊνών σχετίζεται σε ορισμένες αναφορές με υψηλότερα επίπεδα μιας ορμόνης στο αίμα που λέγεται ινσουλινόμορφος αυξητικός παράγοντας-1 (IGF-1) και θεωρείται ότι προάγει ορισμένους τύπους καρκίνου».

Σχολιασμός της μελέτης από τον Μάριο Δημόπουλο

Στο βιβλίο μου «Γάλα: Πόσο αθώο είναι» που εκδόθηκε το 2015 είχα παραθέσει στοιχεία που αποδεικνύουν ότι το γάλα μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του μαστού. Συγκεκριμένα στο κεφάλαιο «Το γάλα μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών» έγραφα τα εξής:

Η κατανάλωση γάλακτος έχει συσχετιστεί με δύο μορφές γυναικολογικών καρκίνων, του μαστού και των ωοθηκών. Όπως μας πληροφορούν ο Dr. J. L. Outwater του πανεπιστημίου Princeton και οι A. Nicholson και N. Bernard του Physicians Committee for Responsible Medicine πάνω από 12 επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν μια θετική σχέση μεταξύ της κατανάλωσης γαλακτοκομικών προϊόντων και της ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Σε χώρες που η κατανάλωση των γαλακτοκομικών προϊόντων είναι πολύ μικρή, όπως στην Ασία και στην Κίνα, τα κρούσματα του καρκίνου του μαστού είναι ελάχιστα.

Ο λόγος της συσχέτισης του γάλακτος με τον καρκίνο είναι η πρωτεΐνη IGF-1. Ερευνητές στο πανεπιστήμιο Stanford και του National Institutes of Health των ΗΠΑ βρήκαν ότι οι υψηλές συγκεντρώσεις της ορμόνης IGF-1 οδηγούν σε αύξηση των καρκινικών κυττάρων που αναπτύσσονται στον ανθρώπινο οργανισμό. Το 1994 επιστήμονες έγραψαν στο Journal of Cell Physiology ότι: «Η IGF-1 είναι πιθανός αυξητικός παράγοντας για τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό στο κυτταρικό φάσμα των ανθρώπινων καρκινωμάτων» (4). Στο ίδιο επιστημονικό περιοδικό το 1993 γράφτηκε ότι «η IGF-1 είναι ο παράγοντας κλειδί για την ανάπτυξη του καρκίνου του στήθους» (5). Στο επίσημο ευρωπαϊκό ιατρικό περιοδικό για τον καρκίνο, στο European Journal of Cancer, γράφτηκε ότι «η IGF-1 παίζει μέγιστο ρόλο στην ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων του στήθους» (6). Ο M. Lippman έγραψε ότι «η ορμόνη IGF-1 εμπλέκεται δραστικά στην αφύσικη ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων του στήθους» (7). Στο ιατρικό περιοδικό Lancet δημοσιεύθηκε μελέτη, η οποία αναφέρει: «η IGF-1 έχει αναγνωριστεί ως ο παράγοντας κλειδί στον καρκίνο του στήθους» (8). Στο περιοδικό της Αμερικανικής Ένωσης Διαιτολόγων δημοσιεύθηκε μελέτη που έδειξε ότι «τα επίπεδα της IGF-1 αυξήθηκαν σημαντικά σε αυτούς που έπιναν γάλα, μια αύξηση της τάξης του 10% πάνω από την ομάδα σύγκρισης» (9).

Η μελέτη όμως του 2020 είναι ύποπτη, διότι, ενώ σωστά συσχετίζει την κατανάλωση γάλακτος με τον καρκίνο του μαστού, δεν βρίσκει συσχέτιση της κατανάλωσης γάλακτος σόγιας με κίνδυνο καρκίνο του μαστού και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δήθεν είναι πιο υγιεινό να καταναλώνουμε γάλα σόγιας. Η μελέτη αυτή πραγματοποιήθηκε από το πανεπιστήμιο Loma Linda, που ανήκει στην αίρεση των Αντβεντιστών, οι οποίοι, ως γνωστόν, υποστηρίζουν τον βιγκανισμό. Επομένως είναι φυσικό να υποστηρίξουν ότι το ζωικό γάλα είναι ένοχο, ενώ το φυτικό γάλα σόγιας είναι αθώο.  Στο βιβλίο μου «Φυσικές μέθοδοι πρόληψης και αντιμετώπισης του καρκίνου» που θα εκδοθεί τον Ιανουάριο του 2023 από τον εκδοτικό οίκο Etra παρουσιάζω αρκετές μελέτες που δείχνουν ότι η σόγια (και άρα και το γάλα σόγιας) αυξάνει τον κίνδυνο για πολλές μορφές καρκίνου, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του μαστού.

Ας δούμε το σχετικό κεφάλαιο για τη σόγια και τον καρκίνο του μαστού:

Οι γυναίκες που τρώνε σόγια για να αποτρέψουν τον καρκίνο του μαστού κινδυνεύουν να αναπτύξουν την ίδια την ασθένεια που προσπαθούν να αποτρέψουν. Αν και ορισμένες in vitro μελέτες δείχνουν ότι οι ισοφλαβόνες αναχαιτίζουν τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων του μαστού (10-12), υπάρχουν πολλά αντιφατικά ευρήματα. Μελέτες in vitro που χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1970 δείχνουν ότι η σόγια προκαλεί πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων του μαστού (13-15).

Σε ζωικά μοντέλα, η πρωτεΐνη σόγιας και το miso έχουν μειώσει τη συχνότητα εμφάνισης και το μέγεθος των όγκων του μαστού που προκαλούνται από ακτινοβολία και προκαλούνται από χημικά σε αρουραίους (16-18). Άλλες όμως μελέτες δεν έχουν δείξει καμία επίδραση (19-21). Τόσο η απομονωμένη πρωτεΐνη σόγιας όσο και ο ορός γάλακτος (whey) έχουν προστατέψει τους αρουραίους από χημικά επαγόμενους όγκους μαστού, αλλά οι αρουραίοι που τρέφονται με ορό γάλακτος απολαμβάνουν προστασία στην πρώτη γενιά ενώ οι αρουραίοι που τρέφονται με σόγια απολαμβάνουν προστασία στις επόμενες γενιές (22). Οι αρουραίοι που τρέφονταν με πρωτεΐνη σόγιας παρουσίασαν «μια ημέρα πρόοδο στο άνοιγμα του κόλπου». Αυτό είναι απόδειξη της πρόωρης σεξουαλικής ωρίμανσης και υποδηλώνει ότι η υψηλή πρόσληψη σόγιας στην ανθρώπινη διατροφή θα μπορούσε να θέσει τα νεαρά κορίτσια σε κίνδυνο για πρόωρη εφηβεία, και αυτό είναι γνωστός παράγοντας κινδύνου για καρκίνο του μαστού.

Μια σειρά μελετών σε τρωκτικά με επικεφαλής τον γιατρό William Helferich στο Πανεπιστήμιο του Illinois εγείρει ανησυχίες για τη χρήση της σόγιας (23-27). Οι ερευνητές εξέτασαν ζωοτροφές με βάση απομονωμένη πρωτεΐνη σόγιας – που περιείχε όλο και πιο υψηλές συγκεντρώσεις της ισοφλαβόνης γενιστεΐνης σόγιας – και ανακάλυψαν ότι όσο περισσότερες ισοφλαβόνες έτρωγαν τα ποντίκια, τόσο υψηλότερη ήταν η συχνότητα πολλαπλασιασμού των κυττάρων του μαστού και η ανάπτυξη καρκίνου. Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι οι όγκοι υποχώρησαν όταν τα ποντίκια επέστρεψαν σε μια δίαιτα χωρίς ισοφλαβόνες. Η διατροφική γενιστεΐνη διεγείρει σημαντικά την ανάπτυξη μαστικών όγκων σε ορμονικό περιβάλλον χαμηλών οιστρογόνων παρόμοιο με αυτό που συναντάμε στις γυναίκες στην εμμηνόπαυση. Η διατροφική γενιστεΐνη αναίρεσε επίσης τις επιδράσεις της ταμοξιφαίνης, κάτι που υποδηλώνει ότι οι γυναίκες που υποβάλλονται σε θεραπεία για τον καρκίνο θα πρέπει να αποφεύγουν τα τρόφιμα σόγιας.

Στους ανθρώπους, τα αποτελέσματα ήταν εξίσου αποθαρρυντικά. Τα φυτοοιστρογόνα στη διατροφή έχουν αποδειχθεί ότι είναι οιστρογονικά ερεθίσματα (28) ή προκαλούν τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων του μαστού (29). Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο που ήλπιζαν να ανακαλύψουν ότι οι τροφές σόγιας είχαν προστατευτική δράση έναντι του προεμμηνοπαυσιακού καρκίνου του μαστού διαπίστωσαν ότι η κατανάλωση πρωτεΐνης σόγιας για έξι μήνες που περιέχει τις ισοφλαβόνες γενιστεΐνη και δαϊδζεΐνη είχε «διεγερτική επίδραση στο προεμμηνοπαυσιακό γυναικείο στήθος., που χαρακτηρίζεται από αυξημένη έκκριση υγρού του μαστού, εμφάνιση υπερπλαστικών επιθηλιακών κυττάρων και αυξημένα επίπεδα οιστραδιόλης στο πλάσμα» (30). Ο κίνδυνος καρκίνου του μαστού είναι υψηλότερος για τις γυναίκες με μη φυσιολογικά κύτταρα στο υγρό του μαστού τους (31).

Η πρωτεΐνη σόγιας έχει προκαλέσει τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων του μαστού σε εργαστηριακές μελέτες, σε ζώα και σε ανθρώπους, συνδέοντας την κατανάλωση σόγιας με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού, ειδικά για όσους έχουν ήδη προσβληθεί από τη νόσο. Η τελευταία ομάδα περιλαμβάνει όχι μόνο γυναίκες που έχουν ήδη διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού, αλλά και εκείνες που βρίσκονται σε πρώιμα στάδια πριν από τη διάγνωση. Οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες μπορεί να διατρέχουν ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο. Ο Barry Golden, Ph.D., του Πανεπιστημίου Tufts προειδοποιεί ότι η υψηλή κατανάλωση σόγιας μπορεί να αυξήσει την οιστρογονική δραστηριότητα στα κύτταρα έως και 25 έως 30 % σε γυναίκες που έχουν περάσει την εμμηνόπαυση και επομένως έχουν χαμηλά επίπεδα φυσικών οιστρογόνων. Ο Golden πιστεύει ότι οι προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες κινδυνεύουν λιγότερο επειδή τα δικά τους οιστρογόνα «εξουδετερώνουν» τα φυτικά οιστρογόνα από τη σόγια, αλλά προειδοποιεί ότι η σόγια μπορεί να αποτελέσει «επιπρόσθετο πιθανό κίνδυνο» για γυναίκες που είτε έχουν καρκίνο του μαστού είτε διατρέχουν κίνδυνο για την ασθένεια.

Ολλανδοί ερευνητές από το Πανεπιστημιακό Ιατρικό Κέντρο της Ουτρέχτης ανέφεραν 15.555 γυναίκες ηλικίας 49 έως 70 ετών που μελετήθηκαν την περίοδο 1993-1997. Τα νέα δεν ήταν καλά για τη βιομηχανία σόγιας. Μετά από ανάλυση δεδομένων σχετικά με την πρόσληψη ισοφλαβονών και λιγνανών και προσαρμογής για γνωστούς παράγοντες κινδύνου καρκίνου του μαστού και άλλων μεταβλητών, οι ερευνητές δεν βρήκαν σημαντικές τάσεις μεταξύ του κινδύνου καρκίνου του μαστού και των διατροφικών φυτοοιστρογόνων (32-33). Αυτό ώθησε την Regina G. Ziegler, Ph.D., διατροφολόγο επιδημιολόγο στο Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου, να μιλήσει ανοιχτά ενάντια στη μόδα της σόγιας. Συνοψίζοντας τη μέχρι σήμερα έρευνα για τη σόγια και τον καρκίνο του μαστού, προειδοποίησε ότι ήταν «περίπλοκη, ασυνεπής και ασαφής» και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όταν οι ασθενείς ρωτούν αν πρέπει να τρώνε περισσότερες τροφές σόγιας, «νομίζω ότι πρέπει να είμαστε προσεκτικοί» (34).

Τι να πίνουμε αντί για γάλα ή γάλα σόγιας;

Σύμφωνα με τη διατροφή Paleo που είναι το πιο επιστημονικά τεκμηριωμένο διατροφικό μοντέλο, οι άνθρωποι δεν πρέπει να καταναλώνουν τροφές που εμφανίστηκαν κατά τη γεωργική εποχή (7000 π.Χ.), δηλαδή δημητριακά, όσπρια και γαλακτοκομικά, διότι αυτές οι τροφές είναι προβληματικές για πολλούς ανθρώπους. Αν κάποιος θέλει να καταναλώσει κάποια γαλακτοκομικά, μπορεί να τρώει λίγο τυρί, πρόβειο ή κατσικίσιο γιαούρτι και κατσικίσιο κεφίρ. Αν κάποιος παρ’ όλα αυτά θέλει να πίνει ζωικό γάλα, ας πίνει κατσικίσιο γάλα και όχι αγελαδινό.

Επιπλέον, τα γαλακτοκομικά προϊόντα του εμπορίου περιέχουν ανθυγιεινές ποσότητες ωμέγα-6 λιπαρών οξέων (αντί για τα υγιεινά ωμέγα-3 λιπαρά οξέα), διότι τρέφουμε τις αγελάδες μας με καλαμπόκι αντί για τη φυσική τους δίαιτα με γρασίδι – και αυτό το κάνουμε διότι το καλαμπόκι είναι φθηνότερο να αναπτυχθεί από ό, τι το γρασίδι. Το πρόβλημα με τα ωμέγα-6 λιπαρά οξέα είναι ότι έχουν συνδεθεί με τον καρκίνο (35). Μια μελέτη του 2012 συνέδεσε την κατανάλωση ωμέγα-6 λιπαρών οξέων με τον καρκίνο του μαστού και την κατανάλωση ωμέγα-3 λιπαρών οξέων με την προστασία από τον καρκίνο του μαστού (36).

Τα γαλακτοκομικά προϊόντα από αγελάδες ελευθέρας βοσκής που τρέφονται με γρασίδι είναι πιο υγιεινά από τα γαλακτοκομικά προϊόντα του εμπορίου λόγω του ότι περιέχουν καλύτερη αναλογία ωμέγα-3 προς ωμέγα-6 λιπαρά οξέα (37-38) και επειδή δεν περιέχουν αυξητικές ορμόνες, αντιβιοτικά και φυτοφάρμακα. Τα γαλακτοκομικά προϊόντα από κατσίκες είναι ακόμα πιο υγιεινή επιλογή από τα αγελαδινά γαλακτοκομικά προϊόντα.

ΠΗΓΕΣ

1. Ygeiamou. Καρκίνος Μαστού: Το πασίγνωστο ρόφημα που αυξάνει έως και 80% τον κίνδυνο. https://www.ygeiamou.gr/%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CE%B5%CE%BE%CE%B5%CE%BB%CE%AF%CE%BE%CE%B5%CE%B9%CF%82/70190/karkinos-mastou-to-pasignosto-rofima-pou-afxani-eos-ke-80-ton-kindino/
2. Fraser GE, Jaceldo-Siegl K, Orlich M, et al. Dairy, soy, and risk of breast cancer: those confounded milks. Int J Epidemiol. 2020 Oct 1;49(5):1526-1537. https://academic.oup.com/ije/article/49/5/1526/5743492
3. ScienceDaily. New study associates intake of dairy milk with greater risk of breast cancer. https://www.sciencedaily.com/releases/2020/02/200225101323.htm
4. Chen J.C., J Cell Physiol, 158(1), 1994
5. Figueroa J.A., J Cell Physiol, 157(2), 1993
6. Musgrove E.A., Eur J Cancer, 29A(16), 1993
7. Lippman M., J. Nail, Inst. Health Res, 3, 1991
8. Hankinson, The Lancet, 351, 1998
9. Heaney R., Journal of the American Dietetic Association, 99, 1999
10. Hirano T, Oka K, Akiba M. Antiproliferative effects of synthetic and naturally occurring flavonoids on tumor cells of the human breast carcinoma cell line, ZR-75-1. Res Commun Chem Pathol Pharmacol. 1989 Apr;64(1):69-78.
11. Peterson G, Barnes S. Genistein inhibition of the growth of human breast cancer cells: independence from estrogen receptors and the multi-drug resistance gene. Biochem Biophys Res Commun. 1991 Aug 30;179(1):661-7.
12. Pagliacci MC, Smacchia M, Migliorati G, Grignani F, Riccardi C, Nicoletti I. Growth-inhibitory effects of the natural phyto-oestrogen genistein in MCF-7 human breast cancer cells. Eur J Cancer. 1994;30A(11):1675-82.
13. Martin PM, Horwitz KB, Ryan DS, McGuire WL. Phytoestrogen interaction with estrogen receptors in human breast cancer cells. Endocrinology. 1978 Nov;103(5):1860-7.
14. Welshons WV, Murphy CS, Koch R, Calaf G, Jordan VC. Stimulation of breast cancer cells in vitro by the environmental estrogen enterolactone and the phytoestrogen equol. Breast Cancer Res Treat. 1987 Nov;10(2):169-75.
15. Hsieh CY, Santell RC, Haslam SZ, Helferich WG. Estrogenic effects of genistein on the growth of estrogen receptor-positive human breast cancer (MCF-7) cells in vitro and in vivo. Cancer Res. 1998 Sep 1;58(17):3833-8.
16. Barnes S, Grubbs C, Setchell KD, Carlson J. Soybeans inhibit mammary tumors in models of breast cancer. Prog Clin Biol Res. 1990;347:239-53.
17. Troll W, Wiesner R, Shellabarger CJ, et al. Soybean diet lowers breast tumor incidence in irradiated rats. Carcinogenesis. 1980 Jun;1(6):469-72.
18. Gotoh T, Yamada K, Yin H, et al. Chemoprevention of N-nitroso-N-methylurea-induced rat mammary carcinogenesis by soy foods or biochanin A. Jpn J Cancer Res. 1998 Feb;89(2):137-42.
19. Cohen LA, Zhao Z, Pittman B, Scimeca JA. Effect of intact and isoflavone-depleted soy protein on NMU-induced rat mammary tumorigenesis. Carcinogenesis. 2000 May;21(5):929-35.
20. Gallo D, Giacomelli S, Cantelmo F, et al. Chemoprevention of DMBA-induced mammary cancer in rats by dietary soy. Breast Cancer Res Treat. 2001 Sep;69(2):153-64.
21. 21. Appelt LC, Reicks MM. Soy induces phase II enzymes but does not inhibit dimethylbenz[a]anthracene-induced carcinogenesis in female rats. J Nutr. 1999 Oct;129(10):1820-6.
22. Hakkak R, Korourian S, Shelnutt SR, et al. Diets containing whey proteins or soy protein isolate protect against 7,12-dimethylbenz(a)anthracene-induced mammary tumors in female rats. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2000 Jan;9(1):113-7.
23. Ju YH, Allred CD, Allred KF, et al. Physiological concentrations of dietary genistein dose-dependently stimulate growth of estrogen-dependent human breast cancer (MCF-7) tumors implanted in athymic nude mice. J Nutr. 2001 Nov;131(11):2957-62.
24. Allred CD, Ju YH, Allred KF, et al. Dietary genistin stimulates growth of estrogen-dependent breast cancer tumors similar to that observed with genistein. Carcinogenesis. 2001 Oct;22(10):1667-73.
25. Allred CD, Allred KF, Ju YH, et al. Soy diets containing varying amounts of genistein stimulate growth of estrogen-dependent (MCF-7) tumors in a dose-dependent manner. Cancer Res. 2001 Jul 1;61(13):5045-50.
26. Ju YH, Doerge DR, Allred KF, et al. Dietary genistein negates the inhibitory effect of tamoxifen on growth of estrogen-dependent human breast cancer (MCF-7) cells implanted in athymic mice. Cancer Res. 2002 May 1;62(9):2474-7.
27. Allred CD, Allred KF, Ju YH, et al. Soy processing influences growth of estrogen-dependent breast tumors. Carcinogenesis. 2004, 25, 9, 1649-1657.
28. Hargreaves DF, Potten CS, Harding C, et al. Two-week dietary soy supplementation has an estrogenic effect on normal premenopausal breast. J Clin Endocrinol Metab. 1999 Nov;84(11):4017-24.
29. McMichael-Phillips DF, Harding C, Morton M, et al. Effects of soy-protein supplementation on epithelial proliferation in the histologically normal human breast. Am J Clin Nutr. 1998 Dec;68(6 Suppl):1431S-1435S.
30. Petrakis NL, Barnes S, King EB, et al. Stimulatory influence of soy protein isolate on breast secretion in pre- and postmenopausal women. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 1996 Oct;5(10):785-94.
31. Wrensch MR, Petrakis NL, Miike R, et al. Breast cancer risk in women with abnormal cytology in nipple aspirates of breast fluid. J Natl Cancer Inst. 2001 Dec 5;93(23):1791-8.
32. den Tonkelaar I, Keinan-Boker L, Veer PV, Arts CJ, Adlercreutz H, Thijssen JH, Peeters PH. Urinary phytoestrogens and postmenopausal breast cancer risk. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2001 Mar;10(3):223-8.
33. Keinan-Boker L, van Der Schouw YT, Grobbee DE, Peeters PH. Dietary phytoestrogens and breast cancer risk. Am J Clin Nutr. 2004 Feb;79(2):282-8.
34. Ziegler RG. Comments on phytoestrogens and breast cancer. Am J Clin Nutr. 2004, 79, 2, 183-184.
35. 35. Simopoulos AP. The importance of the omega-6/omega-3 fatty acid ratio in cardiovascular disease and other chronic diseases. Exp Biol Med (Maywood). 2008 Jun;233(6):674-88.
36. de Lorgeril M, Salen P. New insights into the health effects of dietary saturated and omega-6 and omega-3 polyunsaturated fatty acids. BMC Med. 2012 May 21;10:50.
37. Leiber F, Kreuzer M, Nigg D, Wettstein HR, Scheeder MR. A study on the causes for the elevated n-3 fatty acids in cows’ milk of alpine origin. Lipids. 2005 Feb;40(2):191-202.
38. Hebeisen DF, Hoeflin F, Reusch HP, Junker E, Lauterburg BH. Increased concentrations of omega-3 fatty acids in milk and platelet rich plasma of grass-fed cows. Int J Vitam Nutr Res. 1993;63(3):229-33.

Μάριος Δημόπουλος

Φυσικοπαθητικός (Doctor of Naturopathy)-Διατροφοπαθητικός-Συγγραφέας

Υποψήφιος PhD in Integrative Medicine

Μέλος της American Naturopathic Medical Association

Μέλος του American Council of Applied Clinical Nutrition

Μέλος του American Association of Drugless Practitioners

Μέλος του American Association of Nutritional Consultants

Μέλος του Canadian Association of Natural Nutritional Practitioners

Μέλος της Association for Natural Medicine in Europe

Μέλος της Society of Complementary Alternative and Holistic Practitioners

Μέλος του Επαγγελματικού Σωματείου Συμπληρωματικής Ιατρικής και Ανθρωπιστικών Επιστημών (Ε.Σ.Σ.Ι.Α.Σ.)