Θα ήθελα να μην πανικοβληθούμε από αυτά τα δεδομένα. Υπάρχει πρόβλημα, αλλά τα δεδομένα που έχουμε δείχνουν ότι η πιθανότητα να έχεις σοβαρή εξέλιξη της λοίμωξης αυτής, πόσο μάλλον να πεθάνεις, είναι εξαιρετικά μικρή σε νέους ανθρώπους, είναι πρακτικά μηδενική όσο μπορεί να είναι μηδενικό σε παιδιά κάτω των 10 ετών και είναι πολύ μικρή σε ανθρώπους ενήλικες. Καταλαβαίνετε όμως ότι αν πάρουμε τον πληθυσμό της γης που είναι 7,8 δισεκατομμύρια, θα υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι μέσης ηλικίας που θα έχουν σοβαρή παρουσίαση και φυσικά είναι λογικό ότι ένα σύστημα υγείας θα προσπαθήσει ίσως να υπερβάλλει, να έχει κάπως υπερβάλλοντα ζήλο γι’ αυτούς. Άρα λοιπόν τα δεδομένα που ακούτε από… να κάποια περιστατικά εδώ, να κάποια περιστατικά εκεί, δεν θα πρέπει να μας δημιουργούν πανικό. Ξέρουμε πολύ καλά την επιδημιολογική κατανομή, την ηλικιακή και των υποκείμενων νοσημάτων, οι άνθρωποι αυτής της ηλικίας σε επίπεδο πληθυσμιακό έχουν πολύ μικρό κίνδυνο. Δεν το λέω αυτό για να αψηφήσουμε τον κίνδυνο. Το λέω όμως αυτό για να αποφύγουμε τον πανικό και να αποφύγουμε τη διαδικασία, που όπως βλέπετε σε όλα τα κανάλια, έχουμε συνεχώς αυτόν τον βομβαρδισμό,… άλλος ένας θάνατος, άλλος ένας άνθρωπος διασωληνωμένος. Είναι τραγωδία να έχουμε έναν άνθρωπο που πεθαίνει.
Δημοσιογράφος: Λάθος τακτική;
Ιωαννίδης: Θεωρώ ότι είναι λάθος τακτική επικοινωνιακά, δημιουργεί μία ψευδή πραγματικότητα, η οποία είναι κάτι σαν reality show, ένα reality show τρόμου, δεν είμαι καθόλου βέβαιος ότι βοηθάει τους πολίτες να συμμορφωθούν, ίσως από ένα σημείο και πέρα τους δημιουργεί μία αγανάκτηση, τους δημιουργεί φυσικά μεγάλο άγχος, και αυτό που θέλουμε να αποφύγουμε σε αυτή τη φάση είναι το στρες και το άγχος. Θέλουμε οι άνθρωποι να είναι ήρεμοι, θέλουμε να σκέφτονται θετικά πράγματα. Θέλουμε να σκεφτόμαστε ότι ενωμένοι θα μπορέσουμε αυτό το πράγμα να το ξεπεράσουμε. Αν αρχίζαμε να δείχναμε τον κάθε θάνατο που συμβαίνει στον πλανήτη, αυτή τη στιγμή θα έπρεπε να δείξουμε 60 εκατομμύρια θανάτους που συμβαίνουν τον χρόνο. Αυτή τη στιγμή έχουμε 13.000 θανάτους από SARS COV-2, το οποίο επισημαίνω είναι MERS SARS COV-2, όχι ότι αναγκαστικά ότι μόνο το SARS COV-2 τους σκότωσε αυτούς τους ανθρώπους. Είναι ένα απειροελάχιστο ποσοστό σε σχέση με το σύνολο των θανάτων. Αν πάρουμε την Ελλάδα, στην Ελλάδα πεθαίνουν πάνω-κάτω 100.000 άνθρωποι το χρόνο, πάνω-κάτω 300 την ημέρα από διάφορα πράγματα. Από αυτούς τους 300, οι 70 περίπου πεθαίνουν από το κάπνισμα, και πεθαίνοντας χάνουν έναν μεγάλο αριθμό ζωής, ενώ από το SARS-2, όπως βλέπετε είναι ένας θάνατος, δύο θάνατοι, τρεις θάνατοι. Και ακόμα και αυτοί οι θάνατοι, οι περισσότεροι από αυτούς ανάγονται πίσω στο κάπνισμα. Είναι λοιπόν πολύ δύσκολο να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας, αλλά πρέπει να το πετύχουμε, και παρακαλώ τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης να μην ευοδώσουν την τρομολαγνεία. Να προσπαθήσουν να μεταδώσουν συντεταγμένα μηνύματα από σοβαρούς επιστήμονες, από ανθρώπους που ξέρουν και να κρατήσουν την ψυχραιμία και το ηθικό του πληθυσμού σε ένα υψηλό επίπεδο.
Η δημοσιογράφος του λέει ότι διάβαζε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του που έγραφε αν ζούμε όντως πραγματική πανδημία ή αυτό που ζούμε είναι το φιάσκο του αιώνα.
Ιωαννίδης: Ακριβώς. Το φιάσκο του αιώνα οφείλεται στο γεγονός ότι τα δεδομένα τα οποία διακινούνται στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης είναι εντελώς αναξιόπιστα. Για παράδειγμα, ο αριθμός των κρουσμάτων που χαρακτηρίζεται ώς 800.000 περίπου αυτή τη στιγμή, γνωρίζουμε πλέον πάρα πολύ καλά ότι είναι πάρα πολύ μεγαλύτερος. Πιθανότατα είναι 100 φορές μεγαλύτερος, δηλαδή μπορεί να μιλάμε για 80 εκατομμύρια, αλλά με αρκετή αβεβαιότητα. Αυτό σημαίνει επίσης ότι η πραγματική θνητότητα, δηλαδή η πιθανότητα να πεθάνει κάποιος σε περίπτωση που μολυνθεί είναι πολύ μικρότερη από τα νούμερα που κυκλοφορούν, 10-11% στην Ιταλία, 3 κόμμα κάτι στην Ελλάδα. Η θνητότητα η πραγματική είναι πολύ κοντά στην εποχική γρίπη. Τα δεδομένα που έχουμε τα τελευταία από χώρες που έχουν κάνει εντατικό έλεγχο δειγμάτων, όπως η Ισλανδία ή περιοχές όπως η πόλη Βο στην Ιταλία που έλεγξε όλο τον πληθυσμό ή ακόμα και οι μελέτες του Imperial College προχθές δείχνουν για παράδειγμα ότι στην Ιταλία έχει μολυνθεί ένα 10% του πληθυσμού. Το 10% αυτό του πληθυσμού αντιστοιχεί σε 6 εκατομμύρια Ιταλούς. Άρα ο παρονομαστής θα πρέπει να διορθωθεί κατά ένα πάρα πολύ μεγάλο αριθμό. Στην Κύπρο, όπου έχουμε καταγεγραμμένα 262 κρούσματα, ο πραγματικός αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος. Οι περισσότεροι που μολύνονται έχουν απλώς είτε κανένα σύμπτωμα είτε ελαφρά συμπτώματα τα οποία μοιάζουν πάρα πολύ με το απλό κρυολόγημα ή την απλή γρίπη, δεν πηγαίνουν να ελεγχθούν και καλά κάνουν. Το χειρότερο που μπορεί να συμβεί είναι να έχουμε πολλούς ανθρώπους που έρχονται στα εξωτερικά ιατρεία και στα νοσοκομεία και κατακλύζουν τα νοσοκομεία με κορονοϊό. Είναι ακριβώς αυτό που έγινε στην Ιταλία. Ήταν η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που δέχθηκε αυτό το κύμα. Οι γιατροί είπαν, ας τους βάλουμε στο νοσοκομείο και πολύ γρήγορα τα νοσοκομεία τους γίνανε γεμάτα με κορονοϊό, που απλώς μολύνανε μετά ή εποικίζανε άλλους ασθενείς που ερχόντουσαν για άλλους λόγους.
Δημοσιογράφος: Ποια θα ήταν η άλλη επιλογή, γιατί με οδηγείτε κάπου στη λογική της ανοσίας της αγέλης.
Ιωαννίδης: Κοιτάξτε να δείτε, γνωρίζουμε αυτή τη στιγμή πάρα πολύ καλά, έχουμε να κάνουμε με κάτι το οποίο διαδίδεται πολύ γρήγορα, έχουμε να κάνουμε με κάτι το οποίο έχει πραγματική θνητότητα κοντά στην εποχική γρίπη, ίσως λίγο μεγαλύτερη, αλλά μπορεί και λίγο μικρότερη, έχουμε να κάνουμε κάτι το οποίο πρέπει να προστατεύσουμε ομάδες που έχουν υψηλό κίνδυνο θανάτου και επιπλοκών. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι αυτές οι ομάδες είναι οι ηλικιωμένοι και οι άνθρωποι με χρόνια νοσήματα. Αυτούς πρέπει να τους διαφυλάξουμε σαν κόρη οφθαλμού.
Δημοσιογράφος: Άρα μου λέτε ότι αυτοί έπρεπε να μείνουν στο σπίτι και η υπόλοιπη ζωή να συνεχιστεί κανονικά;
Ιωαννίδης: Θα πρέπει να κάνουμε επειγόντως ελέγχους τυχαίων δειγμάτων σε διαφορετικές χώρες και στην Ελλάδα και στην Κύπρο και στις Ηνωμένες Πολιτείες που αυτή τη στιγμή γίνονται διάφορες τέτοιες προσπάθειες, για να δούμε σε κάθε μέρος του κόσμου ποια είναι η ακριβής διάδοση του ιού. Αν είναι το 0,1% του πληθυσμού που έχει μολυνθεί ή αν είναι το 1% ή αν είναι το 10% ή αν είναι το 50%, γιατί μιλάμε για τέτοιες διαφορές που πρέπει να ισχύουν αυτή τη στιγμή σε διαφορετικές χώρες, τα μέτρα είναι πολύ διαφορετικά. Σε κάποιες περιοχές πρέπει να συνεχίσουμε αυτή την εντατική καραντίνα για όλους, σε πολλά άλλα μέρη όμως του κόσμου είναι πολύ πιθανό ότι η καλύτερη στρατηγική είναι επιθετική προστασία των ευάλωτων πληθυσμών, εντατική διαγνωστική προσπάθεια για να καταγράφουμε όσο γίνεται περισσότερα κρούσματα και οι άνθρωποι αυτοί να περνάνε σε μία μορφή απομόνωσης μέχρι να μην είναι πλέον μεταδοτικοί και επανεκκίνηση της κοινωνίας. Γιατί όπως καταλαβαίνετε, αν συνεχίσουμε στα τυφλά, για μήνες με όλα να έχουν καταρρεύσει, πλέον έχουμε τεράστιες πιθανότητες απώλειας ζωών από άλλα πράγματα, από αυτοκτονίες, από εμφράγματα, από χίλια δυο που συνοδεύουν την κοινωνική και οικονομική κατάρρευση που μπορεί να προκληθεί.
Δημοσιογράφος: Μάλιστα σε αυτό σας το άρθρο λέγατε το χαρακτηριστικό ότι είναι σαν να δέχεται επίθεση ένας ελέφαντας από μια γάτα και στον φόβο του τελικά αυτό πέφτει ο ελέφαντας στον γκρεμό.
Ιωαννίδης: Ακριβώς. Δεν θέλω να μειώσω το πρόβλημα της πανδημίας. Έχουμε ένα πρόβλημα και πρέπει να το λύσουμε. Ο αριθμός των θανάτων με την πορεία του επιδημικού κύματος και την καταγραφή των θανάτων που φαίνεται μάλλον να επιπεδώνεται αυτή τη στιγμή, μπορεί τελικά να οδηγήσει σε έναν συνολικό αριθμό θανάτων γύρω στις 100.000, μπορεί κάπως παραπάνω. Σκεφτείτε όμως ότι από γρίπη κάθε χρόνο παθαίνουν περίπου 500.000 με 700.000 στον κόσμο. Κάθε χρόνο παθαίνουν 10 εκατομμύρια από κάπνισμα και μάλιστα οι ασθενείς που πεθαίνουν από κορονοϊό, οι περισσότεροι από αυτούς ήταν καπνιστές ή είναι καπνιστές και ο λόγος που παθαίναν είναι ότι έχουν χρόνια νοσήματα, όπως χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια ή στεφανιαία νόσο που τους κάνει ευάλωτους και οφείλονται στο κάπνισμα. Πρέπει λοιπόν ψύχραιμα να αντιδράσουμε, καλά κάνουμε και παίρνουμε σκληρά μέτρα, για να αναχαιτίσουμε την πορεία, αλλά πολύ γρήγορα πρέπει με τα κατάλληλα δεδομένα από τον διαγνωστικό έλεγχο να κινηθούμε χειρουργικά, με ακρίβεια, να μπορέσουμε να διασώσουμε την υπόλοιπη ζωή της κοινωνίας και να μη θρηνήσουμε πολύ περισσότερους θανάτους από πράγματα τα οποία είναι η συνέπεια των μέτρων και όχι του κορονοϊού.
Πιστεύω ότι η κατάσταση είναι χειρότερη ως προς τον αριθμό των ανθρώπων που έχουν μολυνθεί, αλλά αυτό θα σημαίνει ότι είναι καλύτερη ως προς την πιθανότητα κάποιος που μολύνεται τελικά να έχει άσχημη έκβαση. Με το να ελέγχουμε μόνο λίγους από τους ασθενείς, κυρίως αυτούς που έχουν συμπτώματα, αυτούς που έρχονται στην προσοχή στο σύστημα υγείας, ζητάνε κάποια βοήθεια, είναι βέβαιο ότι έχουμε πολύ μεγάλή υποκαταγραφή του αριθμού των πραγματικών κρουσμάτων. Για παράδειγμα στην Ελλάδα που έχουμε 500 καταγεγραμμένα κρούσματα, είναι πιθανό ότι ο πραγματικός αριθμός μπορεί να είναι από 1500 ίσως 50.000. Πιθανόν, γιατί ο αριθμός των δοκιμασιών που κάνουμε είναι πάρα πολύ περιορισμένος. Όσο περισσότερα, παραδόξως θα έλεγα τόσο καλύτερα, γιατί σημαίνει ότι η πιθανότητα κάποιος να πεθάνει είναι σαφώς μικρότερη από αυτήν που έχουμε υπολογίσει μέχρι τώρα.
Ο δημοσιογράφος ρωτά πότε θα καταλάβουμε αν θα γίνουμε σαν τη Νότια Κορέα ή τη γειτονική Ιταλία.
Ιωαννίδης: Για να μπορέσουμε να το καταλάβουμε αυτό, νομίζω, είναι απαραίτητο επειγόντως να γίνει κάποια ανάλυση ενός αντιπροσωπευτικού τυχαίου δείγματος από τον ελληνικό πληθυσμό. Ήδη έχει γίνει σε κάποια μέρη. Για παράδειγμα, στην Ιταλία, σε μία πόλη, στο Βο, ελέγχθηκε όλος ο πληθυσμός, περίπου 3.300 άνθρωποι και βρέθηκε ότι το 3% ήταν μολυσμένο, και αυτό μιλάμε την τρίτη βδομάδα του Φεβρουαρίου. Είναι πολύ πιθανό δηλαδή αυτή τη στιγμή ότι οι Ιταλοί να έχουν πολλά εκατομμύρια ανθρώπων που έχουν μολυνθεί με κορονοϊό. Η Ισλανδία επίσης αυτή τη στιγμή κάθε μέρα ελέγχει εθελοντικά περίπου 1000 ανθρώπους και είναι ένα μικρό κρατίδιο με έναν πληθυσμό περίπου 350.000 ανθρώπων. Με τον έλεγχο που έχει γίνει τώρα σε αυτό το σχεδόν τυχαίο δείγμα φαίνεται ότι το 1% του πληθυσμού έχει ήδη μολυνθεί. Μιλάμε ότι σε 350.000 αντιστοιχεί να είναι 3.500 ήδη μολυσμένοι. Πρέπει να αποκτήσουμε αυτή την πληροφορία στην Ελλάδα για να καταλάβουμε ποια είναι τα ενδεικνυόμενα μέτρα. Αν ο αριθμός είναι μικρός, τότε η εντατική προσπάθεια του να βρούμε το κάθε νέο κρούσμα και να βρούμε ποια είναι τα άτομα με τα οποία ήρθε σε επαφή είναι η ενδεικνυόμενη μέθοδος. Αν ο αριθμός είναι πάρα πολύ μεγάλος, είναι τελείως διαφορετική η κατάσταση. Το να κλείνουμε την κοινωνία, το να κλείνουμε την οικονομία, το να κλείνουμε τα πάντα, πέρα από το ζήτημα τη συμμόρφωσης, έχει, καταλαβαίνετε, και τεράστιο κόστος γενικότερα. Μπορεί να προκύψουν πολλές άλλες παρενέργειες σε πολλά επίπεδα. Δεν μπορούμε να το κρατήσουμε αυτό χωρίς να ξέρουμε πού βρισκόμαστε, απλώς στα τυφλά κλείνουμε την Ελλάδα για 18 μήνες, γιατί υπάρχουν κάποια μοντέλα που είναι μάλλον εξωπραγματικές οι προβλέψεις που λένε να περιμένετε 18 μήνες, αλλά αυτό είναι τελείως εξωπραγματικό. Σε αυτή την κατάσταση θέλουμε δεδομένα, θέλουμε ψυχραιμία, όχι πανικό. Η πιθανότητα να πεθάνει κάποιος είναι πολύ μικρότερη από ό, τι θεωρούσαμε αρχικά, όμως είναι ένα συχνότατο πρόβλημα μάλλον και χρειαζόμαστε δεδομένα για να το αντιμετωπίσουμε ορθολογικά και όχι απλώς με μέτρα τα οποία είναι τελείως στα τυφλά.
Μάριος Δημόπουλος
Φυσικοπαθητικός (Doctor of Naturopathy)-Διατροφοπαθητικός-Συγγραφέας
Υποψήφιος PhD in Integrative Medicine
Μέλος του American Council of Applied Clinical Nutrition
Μέλος του American Association of Drugless Practitioners
Μέλος του American Association of Nutritional Consultants
Μέλος του Canadian Association of Natural Nutritional Practitioners
Μέλος της Association for Natural Medicine in Europe
Μέλος του Παγκύπριου Συνδέσμου Διατροφολόγων