Η οικογένεια των ωμέγα-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων αποτέλεσε αντικείμενο έντονης έρευνας από τότε που αναφέρθηκαν αντίστροφοι συσχετισμοί τους με κίνδυνο εμφάνισης οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου στη Γροιλανδία των Εσκιμώων τη δεκαετία του 1970 (1-2).
Η αποτελεσματικότητα των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων μακράς αλυσίδας στη μείωση του κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις παραμένει αμφιλεγόμενη καθώς τα ευρήματα από διαφορετικές τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές ήταν αντικρουόμενα. Ωστόσο, μια μετα-ανάλυση τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών του 2019 ανέφερε σημαντικές μειώσεις του κινδύνου εμφράγματος του μυοκαρδίου, συμβάντων και θνησιμότητας στεφανιαίας νόσου (CHD) και θνησιμότητας από καρδιαγγειακή ασθένεια σε ασθενείς που τυχαιοποιήθηκαν να λάβουν μακράς αλυσίδας ωμέγα-3 λιπαρά οξέα από θαλάσσιες πηγές (3). Μια άλλη μετα-ανάλυση μελετών παρατήρησης διαπίστωσε ότι υψηλότερα επίπεδα κυκλοφορούντων επιπέδων μακράς αλυσίδας ωμέγα-3 λιπαρών οξέων συσχετίστηκαν σημαντικά με χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου από στεφανιαία νόσο (4). Ωστόσο, καμία μετα-ανάλυση δεν έχει ακόμη εξετάσει τη σχέση μεταξύ των επιπέδων αίματος μακράς αλυσίδας ωμέγα-3 πολυακόρεστων λιπών και του κινδύνου για θνησιμότητα από όλες τις αιτίες. Πράγματι, οι μόνες μετα-αναλύσεις που ανέφεραν μια ευεργετική σχέση με τη θνησιμότητα από όλες τις αιτίες βασίστηκαν στην αυτοαναφερόμενη πρόσληψη ψαριών (5-6). Τα ψάρια περιέχουν πολλά θρεπτικά συστατικά εκτός από μακράς αλυσίδας ωμέγα-3 πολυακόρεστα λίπη, η αυτοαναφερόμενη πρόσληψη τροφής εξαρτάται από τη μνήμη, οι βάσεις δεδομένων τροφίμων μπορεί να είναι ξεπερασμένες και τα γεύματα ψαριών συχνά αντικαθιστούν λιγότερο υγιεινές επιλογές. Ως αποτέλεσμα, μελέτες που συνδέουν τα μακράς αλυσίδας ωμέγα-3 πολυακόρεστα λίπη και τα αποτελέσματα της υγείας με βάση την αυτοαναφερόμενη πρόσληψη ψαριών έχουν δυνητικούς περιορισμούς. Ένα πιο αξιόπιστο και αντικειμενικό μέτρο της κατανάλωσης μακράς αλυσίδας ωμέγα-3 πολυακόρεστων λιπών είναι το επίπεδο τους στο αίμα (7), το οποίο καθορίζεται πρωτίστως από την κατανάλωση προσχηματισμένων μακράς αλυσίδας ωμέγα-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων [αν και η σύνθεση από το διαιτητικό ALA μπορεί να έχει μικρή συμβολή (8)]. Ως εκ τούτου, μια σαφέστερη εικόνα της βιολογικής σχέσης μεταξύ των μακράς αλυσίδας πολυακόρεστων λιπαρών οξέων και των αποτελεσμάτων της νόσου μπορεί να ληφθεί από έρευνες που βασίζονται σε βιοδείκτες.
Ορισμένες μελέτες ανέφεραν αντίστροφες σχέσεις μεταξύ των βιοδεικτών των ωμέγα-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων και ολικής θνησιμότητας (9-11), ενώ άλλες δεν ανέφεραν (12-13). Στη Μελέτη Καρδιαγγειακής Υγείας, τα υψηλότερα επίπεδα μακράς αλυσίδας ωμέγα-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων συσχετίστηκαν επίσης με τη συνολική «υγιέστερη γήρανση» (δηλ. επιβίωση μετά την ηλικία των 65 ετών χωρίς χρόνιες ασθένειες και διατήρηση καλής λειτουργικής κατάστασης) (14). Ωστόσο, οι αναφορές από μελέτες μεμονωμένων κοορτών μπορεί να περιοριστούν λόγω ανεπαρκούς ισχύος και ασυνεπούς προσαρμογής για πιθανούς παράγοντες σύγχυσης. Επιπλέον, η προκατάληψη δημοσίευσης μπορεί να στρεβλώσει τα συμπεράσματα. Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature Communications συγκέντρωσε de novo αναλύσεις σε 17 προοπτικές μελέτες κοόρτης στην Fatty Acid and Outcome Research Consortium (FORCE) (15) για να διερευνήσει τους συσχετισμούς των κυκλοφορούντων επιπέδων ωμέγα-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (τόσο φυτικών όσο και θαλασσινών) και τη θνησιμότητα όλων των αιτιών. Δεύτερον, οι ερευνητές αυτής της νέας μελέτης εξέτασαν τους συσχετισμούς με θνησιμότητα από καρδιαγγειακή νόσο, καρκίνο και όλες τις άλλες αιτίες.
Αυτή η μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 22 Απριλίου 2021 στο περιοδικό Nature Communications έδειξε ότι τα υψηλότερα επίπεδα κυκλοφορίας στο αίμα των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων από θαλάσσιες πηγές σχετίζονται με χαμηλότερο κίνδυνο πρόωρου θανάτου. Δεδομένα από 17 προοπτικές μελέτες κοόρτης που εξέταζαν τους συσχετισμούς μεταξύ των επιπέδων ωμέγα-3 λιπαρών οξέων στο αίμα και του κινδύνου θνησιμότητας όλων των αιτιών έδειξαν ότι σε διάστημα 16 ετών παρακολούθησης, σημειώθηκαν 15.720 θάνατοι μεταξύ 42.466 ατόμων. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο κίνδυνος θανάτου από όλες τις αιτίες ήταν σημαντικά χαμηλότερος (κατά 15-18%) στο υψηλότερο έναντι του χαμηλότερου πεμπτημορίου για κυκλοφορούντα μακράς αλυσίδας ωμέγα-3 λιπαρά οξέα (εικοσαπεντανοϊκό, δοκοσαπεντανοϊκό και δοκοσαεξανοϊκό οξύ). Παρόμοιες σχέσεις παρατηρήθηκαν για θάνατο από καρδιαγγειακή νόσο, καρκίνο και άλλες αιτίες. Δεν παρατηρήθηκαν συσχετίσεις με το 18-ανθράκων ωμέγα-3, το άλφα-λινολενικό οξύ, δηλαδή με τα ωμέγα-3 που υπάρχουν σε φυτικές πηγές (16).
Επομένως, η κατανάλωση ωμέγα-3 λιπαρών οξέων από ψάρια και ιχθυέλαιο σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας από όλες τις αιτίες.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Dyerberg, J., Bang, H. O., Stoffersen, E., Moncada, S. & Vane, J. R. Eicosapentaenoic acid and prevention of thrombosis and atherosclerosis? Lancet 2, 117–119 (1978).
- Bang, H. O. & Dyerberg, J. Lipid metabolism and ischemic heart disease in greenland eskimos. Adv. Nutr. Res. 3, 1–22 (1980).
- Hu Y, Hu FB, Manson JE. Marine Omega-3 Supplementation and Cardiovascular Disease: An Updated Meta-Analysis of 13 Randomized Controlled Trials Involving 127 477 Participants. J Am Heart Assoc. 2019 Oct;8(19):e013543. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31567003/
- Del Gobbo LC, Imamura F, Aslibekyan S, et al. ω-3 Polyunsaturated Fatty Acid Biomarkers and Coronary Heart Disease: Pooling Project of 19 Cohort Studies. JAMA Intern Med. 2016 Aug 1;176(8):1155-66. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27357102/
- Wan Y, Zheng J, Wang F, Li D. Fish, long chain omega-3 polyunsaturated fatty acids consumption, and risk of all-cause mortality: a systematic review and dose-response meta-analysis from 23 independent prospective cohort studies. Asia Pac J Clin Nutr. 2017;26(5):939-956. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28802305/
- Wang DD, Li Y, Chiuve SE, et al. Association of Specific Dietary Fats With Total and Cause-Specific Mortality. JAMA Intern Med. 2016 Aug 1;176(8):1134-45. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27379574/
- Jackson KH, Polreis JM, Tintle NL, Kris-Etherton PM, Harris WS. Association of reported fish intake and supplementation status with the omega-3 index. Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids. 2019 Mar;142:4-10. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30773210/
- Barceló-Coblijn G, Murphy EJ. Alpha-linolenic acid and its conversion to longer chain n-3 fatty acids: benefits for human health and a role in maintaining tissue n-3 fatty acid levels. Prog Lipid Res. 2009 Nov;48(6):355-74. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19619583/
- Harris WS, Luo J, Pottala JV, et al. Red blood cell polyunsaturated fatty acids and mortality in the Women’s Health Initiative Memory Study. J Clin Lipidol. 2017 Jan-Feb;11(1):250-259.e5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28391893/
- Harris WS, Tintle NL, Etherton MR, Vasan RS. Erythrocyte long-chain omega-3 fatty acid levels are inversely associated with mortality and with incident cardiovascular disease: The Framingham Heart Study. J Clin Lipidol. 2018 May-Jun;12(3):718-727.e6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29559306/
- Mozaffarian D, Lemaitre RN, King IB, et al. Plasma phospholipid long-chain ω-3 fatty acids and total and cause-specific mortality in older adults: a cohort study. Ann Intern Med. 2013 Apr 2;158(7):515-25. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23546563/
- Iggman D, Ärnlöv J, Cederholm T, Risérus U. Association of Adipose Tissue Fatty Acids With Cardiovascular and All-Cause Mortality in Elderly Men. JAMA Cardiol. 2016 Oct 1;1(7):745-753. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27541681/
- Chien KL, Lin HJ, Hsu HC, et al. Comparison of predictive performance of various fatty acids for the risk of cardiovascular disease events and all-cause deaths in a community-based cohort. Atherosclerosis. 2013 Sep;230(1):140-7. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23958266/
- Lai HT, de Oliveira Otto MC, Lemaitre RN, et al. Serial circulating omega 3 polyunsaturated fatty acids and healthy ageing among older adults in the Cardiovascular Health Study: prospective cohort study. BMJ. 2018 Oct 17;363:k4067. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30333104/
- FORCE. Fatty Acids and Outcomes Research Consortium. http://force.nutrition.tufts.edu/ (2020).
- Harris WS, Tintle NL, Imamura F, et al. Blood n-3 fatty acid levels and total and cause-specific mortality from 17 prospective studies. Nat Commun. 2021 Apr 22;12(1):2329. https://www.nature.com/articles/s41467-021-22370-2
Μάριος Δημόπουλος
Φυσικοπαθητικός (Doctor of Naturopathy)-Διατροφοπαθητικός-Συγγραφέας
Υποψήφιος PhD in Integrative Medicine
Μέλος της American Naturopathic Medical Association
Μέλος του American Council of Applied Clinical Nutrition
Μέλος του American Association of Drugless Practitioners
Μέλος του American Association of Nutritional Consultants
Μέλος του Canadian Association of Natural Nutritional Practitioners
Μέλος της Association for Natural Medicine in Europe
Μέλος της Society of Complementary Alternative and Holistic Practitioners
Μέλος του Παγκύπριου Συνδέσμου Διατροφολόγων
Μέλος του Επαγγελματικού Σωματείου Συμπληρωματικής Ιατρικής και Ανθρωπιστικών Επιστημών (Ε.Σ.Σ.Ι.Α.Σ.)